BÀI 5: HÀNH TRÌNH ĐÔNG BẮC - ĐỊA LINH CỔNG TRỜI CAO BẰNG - KHÁM PHÁ VẺ ĐẸP THỊ TRẤN TRÀ LĨNH. CỬA KHẨU HÙNG QUỐC (TRÀ LĨNH), CAO BẰNG.

 BÀI 5: HÀNH TRÌNH ĐÔNG BẮC - ĐỊA LINH CỔNG TRỜI CAO BẰNG - KHÁM PHÁ VẺ ĐẸP THỊ TRẤN TRÀ LĨNH. CỬA KHẨU HÙNG QUỐC (TRÀ LĨNH), CAO BẰNG.

BÀI 5: HÀNH TRÌNH ĐÔNG BẮC - TƯ LIỆU ĐIỀN DÃ CHUYÊN SÂU:

ĐỊA LINH CỔNG TRỜI CAO BẰNG - KHÁM PHÁ VẺ ĐẸP THỊ TRẤN TRÀ LĨNH. CỬA KHẨU HÙNG QUỐC (TRÀ LĨNH), CAO BẰNG.

Đã nhiều lần đi điền dã, Điện bà Tây Ninh như có duyên nợ với Hành trình Đông Bắc - Non nước Cao Bằng. Những tư liệu trong các chuyến điền dã vài chục năm qua vẫn cất kỹ trong ổ đĩa cứng. Nay nhân lúc nông nhàn mới lấy ra hầu chuyện các bạn. Phân tích đa chiều về ĐỊA LINH CỔNG TRỜI CAO BẰNG - Khám phá vẻ đẹp thị trấn Trà Lĩnh - Cửa khẩu Hùng Quốc (Trà Lĩnh), Cao Bằng: Vai trò và tiềm năng trong bối cảnh địa lý và văn hóa Cao Bằng, tiếp nối với phân tích chuyên sâu dựa trên tư liệu thực địa kết hợp với các nguồn nghiên cứu mới nhất từ địa chất, lịch sử, văn hóa, kinh tế và du lịch. Bài viết này mở rộng các khía cạnh, với độ dài chi tiết để cung cấp cái nhìn toàn diện, giúp độc giả hình dung rõ nét hơn về giá trị di sản của các địa điểm này trong bối cảnh vùng Đông Bắc Việt Nam.

Lời Mở Đầu: Mở Rộng Tầm Nhìn Từ Tư Liệu Điền Dã Đến Nghiên Cứu Hiện Đại.

Cao Bằng, một tỉnh biên cương nằm ở vùng Đông Bắc Việt Nam, là một vùng đất đặc biệt với địa hình hiểm trở, hệ thống núi non trùng điệp và các con sông uốn lượn đã kiến tạo nên một cảnh quan địa chất độc đáo. Vẻ đẹp hùng vĩ của tự nhiên nơi đây gắn liền với những di tích lịch sử cách mạng, di sản văn hóa phong phú, và bản sắc của nhiều dân tộc thiểu số sinh sống. Trong bối cảnh đó, Địa Linh Cổng Trời Cao Bằng - Khám phá vẻ đẹp thị trấn Trà Lĩnh - Cửa khẩu Hùng Quốc (Trà Lĩnh), Cao Bằng là những di sản địa lý, lịch sử và văn hóa sống động. Trong Bài 5, chúng ta sẽ phác thảo bối cảnh địa lý, lịch sử và vai trò ban đầu của Địa Linh Cổng Trời Cao Bằng - Khám phá vẻ đẹp thị trấn Trà Lĩnh - Cửa khẩu Hùng Quốc (Trà Lĩnh), Cao Bằng như những hành lang chiến lược trên Quốc lộ 3 và trong Công viên Địa chất Toàn cầu UNESCO Non nước Cao Bằng. Nay, với phần mở rộng, tôi sẽ đi sâu hơn vào từng khía cạnh vi mô và vĩ mô, dựa trên tư liệu điền dã cá nhân của Điện bà Tây Ninh – những chuyến đi kéo dài vài chục năm qua các mùa mưa nắng, sương mù và gió núi – kết hợp với dữ liệu cập nhật từ các nguồn uy tín như báo chí, nghiên cứu khoa học và chia sẻ cộng đồng du lịch.

Mục tiêu là không chỉ tôn vinh vẻ đẹp tự nhiên mà còn phân tích sâu sắc về tiềm năng kinh tế, thách thức môi trường và các giải pháp phát triển bền vững, nhằm biến những địa danh này thành biểu tượng của sự cân bằng giữa bảo tồn và khai thác. Báo cáo này dựa trên phương pháp luận đa nguồn: tư liệu thực địa (ảnh chụp, ghi chép từ các chuyến điền dã), dữ liệu địa chất từ UNESCO, lịch sử từ tài liệu kháng chiến, văn hóa từ phong tục dân tộc Tày-Nùng, kinh tế từ báo cáo OCOP và du lịch từ các nền tảng như VnExpress, Vietnam Travel. Chúng tôi cũng sẽ sử dụng bảng so sánh để minh họa rõ ràng hơn, đồng thời đề xuất các mô hình cụ thể như du lịch cộng đồng và nông nghiệp hữu cơ, phù hợp với Nghị quyết 08-NQ/TW về phát triển du lịch bền vững. Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng gay gắt, với dự báo mưa lũ tăng 20-30 phần trăm ở vùng Đông Bắc, những địa danh này không chỉ là di sản mà còn là bài kiểm tra cho chiến lược phát triển quốc gia.

Bối cảnh và tầm quan trọng chiến lược của Cao Bằng, tỉnh địa đầu phía Bắc Việt Nam, được định danh trên bản đồ thế giới không chỉ bởi vị trí chiến lược mà còn bởi các giá trị di sản độc đáo. Vùng đất này là một phần của Công viên Địa chất Toàn cầu UNESCO Non nước Cao Bằng, một danh hiệu được công nhận vào năm 2018, minh chứng cho bề dày lịch sử phát triển địa chất kéo dài hơn 500 triệu năm. Với diện tích lên đến hơn 3.683 km vuông, Công viên địa chất bao trùm toàn bộ thành phố Cao Bằng và nhiều huyện lân cận, trong đó có Trà Lĩnh. Đây là nơi sinh sống của các cộng đồng dân tộc thiểu số như Tày, Nùng, Mông, Dao, Kinh, Lô Lô và Sán Chỉ, tạo nên một bức tranh văn hóa đa sắc màu.

Trong bối cảnh địa lý và văn hóa rộng lớn của Cao Bằng, thị trấn Trà Lĩnh nổi lên như một điểm giao thoa đặc biệt. Đây không chỉ là một thị trấn biên giới mà còn là nơi hội tụ của các truyền thuyết cổ xưa và các dự án phát triển hiện đại. Vùng đất này sở hữu những giá trị địa chất mang tầm vóc quốc tế, những di sản văn hóa phi vật thể và vật thể phong phú, và một vị thế kinh tế-chính trị then chốt. Sự phát triển của Trà Lĩnh trong bối cảnh hiện nay không chỉ tác động đến đời sống của cư dân địa phương mà còn có ý nghĩa chiến lược đối với sự phát triển chung của toàn tỉnh Cao Bằng và khu vực biên giới phía Bắc. Bài viết này sẽ đi sâu phân tích những giá trị cốt lõi đó, từ những đặc điểm địa chất kỳ vĩ đến những tiềm năng kinh tế đang dần hé mở, nhằm đưa ra một cái nhìn toàn diện và đa chiều về vai trò của Trà Lĩnh.

Mục tiêu chính của báo cáo này là phân tích một cách có hệ thống, đa chiều về vai trò và tiềm năng của Trà Lĩnh trong bối cảnh phát triển mới. Báo cáo sẽ lý giải sự đan xen giữa các giá trị địa chất, văn hóa và kinh tế, đồng thời đánh giá những cơ hội và thách thức mà khu vực này đang đối mặt. Phân tích sẽ không chỉ dừng lại ở việc mô tả mà còn đi sâu vào mối quan hệ nhân-quả giữa các yếu tố, từ đó làm rõ những động lực phát triển tiềm tàng.

Phương pháp nghiên cứu được áp dụng là sự kết hợp giữa phân tích tư liệu điền dã và dữ liệu khoa học. Các ghi chép về địa linh, văn hóa dân gian tại Cổng Trời và Hồ Thang Hen sẽ được đặt trong bối cảnh của các nghiên cứu địa chất, lịch sử và văn hóa mới nhất. Dữ liệu về kinh tế, chính sách quy hoạch và hoạt động an ninh sẽ được sử dụng để củng cố các luận điểm về tiềm năng phát triển. Bằng cách này, báo cáo sẽ xây dựng một chuỗi lập luận logic, khách quan và chuyên sâu, phù hợp với đối tượng độc giả là các nhà nghiên cứu, chuyên gia chính sách và các nhà đầu tư.

Cổng Trời Trà Lĩnh là một điểm đến đầy thơ mộng tại Cao Bằng mà khách du lịch Thác Bản Giốc thường ghé qua. Nơi đây không chỉ được biết đến nhờ cảnh đẹp tựa chốn bồng lai tiên cảnh, mà còn là vùng đất linh thiêng trong tín ngưỡng của người dân miền biên viễn. Cao Bằng vốn dĩ đã quá nổi tiếng với những danh thắng tuyệt đẹp khiến người ta phải ngỡ ngàng như thác Bản Giốc, khu di tích Pác Bó, Động Ngườm Ngao, Hồ Thang Hen,... Nhưng còn một địa danh khác được ví như chốn thiên đàng chốn hạ giới mà có thể bạn chưa biết, đó là Cổng Trời Cao Bằng.

Cổng Trời Cao Bằng là nơi tiếp giáp giữa đất và trời với vẻ đẹp mê hoặc lòng người. Nếu như Hà Giang nổi tiếng với Cổng trời Quản Bạ, Tây Bắc có Cổng Trời Pha Đin thì Cao Bằng cũng tự hào vì có Cổng Trời Cao Bằng. Cổng Trời này là một eo núi tên là Sốc Đơ, nằm ở làng Giộc Đâu, gần thị trấn Trà Lĩnh, huyện Trùng Khánh, tỉnh Cao Bằng nên còn được biết đến với tên gọi khác là Cổng Trời Trà Lĩnh.

Trong nhiều năm trở lại đây, Du lịch Cao Bằng đã trở thành trải nghiệm thú vị thu hút hàng trăm nghìn khách du lịch thập phương. Cổng Trời là một trong số những điểm nhấn nổi bật thu hút du khách tìm về chốn núi rừng Đông Bắc để cảm nhận vẻ đẹp chân thật của tự nhiên. Cổng Trời Cao Bằng không đơn thuần chỉ là một địa điểm du lịch văn hóa, mà còn mang ý nghĩa tâm linh, vô cùng thiêng liêng đối với người dân sinh sống tại đây.

Mẹ thiên nhiên đã quý đỗi ưu ái khi ban tặng Cao Bằng những cảnh quan thiên nhiên vạn người mê. Cổng Trời Cao Bằng còn là một địa danh còn khá mới mẻ đối với nhiều du khách khi mọi người thường biết tới Cao Bằng qua những tour thác Bản Giốc hay khu du tích Pác Bó, nhưng có lẽ nhờ vậy mà miền đất thần tiên này vẫn còn giữ nguyên vẹn được nét tự nhiên, hoang sơ đầy kỳ vĩ. Để đi đến Cổng Trời Cao Bằng, du khách cần di chuyển theo tuyến đường từ thị trấn Cao Bằng qua đèo Mã Phục, tiếp tục rẽ hướng đi thác Bản Giốc Trùng Khánh. Trên đường đi sẽ có một hướng rẽ vào hồ Thang Hen Trà Lĩnh, du khách từ trung tâm thị trấn Trà Lĩnh cần di chuyển tiếp theo hướng Tây Bắc để đến được chân núi Phia Đảy - nơi có Cổng Trời Cao Bằng.

Để có một chuyến du lịch Cao Bằng trọn vẹn nhất, bạn có thể kết hợp đến Cổng trời Trà Lĩnh cùng với một số địa điểm nổi tiếng khác trong tour thác Bản Giốc từ Hà Nội, hồ Thang Hen, động Ngườm Ngao. Khi đặt chân đến Cổng Trời Cao Bằng rồi, du khách sẽ phải ồ lên kinh ngạc khi khắp chốn xung quanh đều là vẻ đẹp tiên cảnh. Từ phía Cổng Trời Trà Lĩnh Cao Bằng, du khách có thể hướng tầm mắt chiêm ngưỡng toàn bộ vẻ đẹp của núi rừng Đông Bắc từ trên cao. Tại đây, bạn hoàn toàn có thể thả hồn vào mây trời, hít hà không khí trong lành tự nhiên và tạm gác lại bộn bề âu lo trong cuộc sống thường nhật. Phía trước Cổng Trời Cao Bằng có một phiến đá nhọn, dựng thẳng đứng vút lên trời xanh. Điều đặc biệt là phiến đá này có tạo hình chữ S giống với dáng hình đất nước Việt Nam ta, khiến du khách vừa thích thú vừa trào dâng một niềm tự hào khôn xiết. Chỉ cần đi qua phiến đá ấy là du khách có thể bước vào một thế giới hết - chốn thiên đàng Cổng Trời Cao Bằng.

Vẻ đẹp kỳ vĩ đầy ấn tượng của Cổng Trời Cao Bằng đã khiến du khách xao xuyến quên lối về. Từ Cổng Trời trông xuống, bạn sẽ nhìn thấy thấp thoáng bóng dáng thung lũng thơ mộng chảy quanh chân núi, hay bốn bề là rừng núi trập trùng ẩn hiện sau những đám mây trắng bồng bềnh. Đặc biệt, phía trên ngọn Phia Đảy còn có hang Ngườm Độc Đâu - một hang động nổi tiếng với vẻ đẹp hoang sơ và bí hiểm, hứa hẹn sẽ khiến du khách phải trầm trồ đầy thích thú.

Không chỉ là địa danh du lịch tự nhiên, Cổng Trời Cao Bằng còn mang ý nghĩa vô cùng thiêng liêng đối với người dân bản địa. Người ta đến đây vừa để ngắm cảnh, thư giãn, lại vừa đến để thắp hương, làm nghi lễ cúng bái để cầu mong một cuộc sống bình an và hạnh phúc. Vì vậy ai đi du lịch Cao Bằng cũng nên ghé qua Cổng Trời Cao Bằng vì mong muốn nguyện ước của mình sẽ trở thành hiện thực vào một ngày nào đó.

Cổng trời Cao Bằng hay còn được biết đến với tên gọi khác là cổng trời Trà Lĩnh. Nơi đây nằm trên dãy núi Phia Đảy, thị trấn Hùng Quốc, huyện Trà Lĩnh và là một địa điểm mới được phát hiện vào năm 2007. Một điều khá thú vị ở cổng trời này chính là địa thế khá thấp, thậm chí còn chưa đến 1000m so với mực nước biển.

Từ thành phố Cao Bằng, đến đường đèo Mã Phục, bạn sẽ gặp hai hướng rẽ thì chọn rẽ vào hướng Trà Lĩnh. Tiếp tục đi thẳng đến thị trấn Trà Lĩnh rồi đến chân núi Phia Đảy cách trung tâm thị trấn khoảng chừng vài trăm mét. Từ chân núi Phia Đảy này bạn sẽ phải leo núi để đến với một bãi đất phẳng, cách chân núi khoảng chừng 800m thì sẽ tới cổng trời.

Mặc dù không phải là một địa điểm du lịch hay danh lam thắng cảnh nổi tiếng như Thác Bản Giốc Cao Bằng hay suối Lê Nin thế nhưng cổng trời lại khiến cho bất kì ai khi đặt chân tới đây cũng xúc động trước một vẻ đẹp của núi rừng thiên nhiên kì vĩ. Trước đây cổng trời vốn chỉ là một eo núi nhỏ với những mỏm đá tai mèo sắc nhọn, xung quanh bạt ngàn cỏ xanh, thỉnh thoảng mới có người ghé tới để kiếm củi hay tìm lá thuốc.

Đường đến cổng trời tuy không quá cao hay khó khăn thế nhưng dọc đường lên ở phía bên tay phải bạn sẽ bắt gặp những dãy đá núi uốn lượn cho du khách thỏa sức tưởng tượng. Người thì thấy giống với một mái tóc của nàng tiên, người thì lại thấy giống với những con sóng biển đang vỗ vào bờ.

Trước cổng trời là những phiến đá dựng thành vách, cao vút thẳng lên bầu trời rộng lớn. Dường như chỉ cần đi vượt qua những phiến đá đó là có thể chạm tới bầu trời, những phiến đá ấy tựa như cánh tiên vút bay! Thế nhưng, đó vẫn chưa phải là những điều kì lạ nhất ở cổng trời Cao Bằng. Bởi khi đặt chân tới cổng trời, bạn sẽ bắt gặp một dải đá hình chữ S vô cùng choáng ngợp trước mắt. Không biết vô hình hay hữu ý, mà dải đá này uốn lượn, mang hình dáng bản đồ Việt Nam bằng đá hoàn toàn tự nhiên. Cảm xúc rưng rưng xúc động, tự hào, bởi mỗi chúng ta luôn mang trong tim mình dáng hình đất nước…

Và rồi, từ cổng trời dường như trong tiên cảnh, tầm mắt chúng ta được bao phủ bởi những cánh rừng xanh miên man. Xa xa là con đường đèo hiểm trở, kì bí. Chưa hết, bên phải cổng trời có 9 tảng đá xếp xung quanh với hình giống như quẻ Càn, phía trên là hình hổ oai linh. Phía trên là hình đầu hổ, hình sư tử đá... Theo quan niệm về phong thủy thì đây là khu vực Đầu Rồng, đất lành, địa thế đẹp, linh thiêng. Có lẽ chính vì điều này mà cổng trời Cao Bằng ẩn chứa nhiều câu chuyện lạ ít người biết.

Còn nữa, có lẽ tạo hóa đã hào phóng ban tặng cho núi rừng Phia Đảy này nhiều cảnh đẹp đến thế. Từ cổng trời đi thêm một đoạn khoảng 20 mét, bạn sẽ bắt gặp một hang động với tên gọi là Ngườm Giộc Đâu. So với động Ngườm Ngao Cao Bằng ở Trùng Khánh thì Ngườm Giộc Đâu tuy không quá rộng lớn, thế nhưng vẻ hoang sơ, hùng vĩ thì không hề kém! Bởi thế, trước đây, nhiều người không hề biết đến sự tồn tại của cổng trời mà chỉ biết đến hang Ngườm Giộc Đâu ở phía trên mà thôi…

Đối với nhiều người, cổng trời ở Cao Bằng được xem là chốn linh thiêng ẩn chứa nhiều câu chuyện kì lạ. Có người kể rằng, xưa kia ở cổng trời có một người con gái chết trẻ, trong lòng có nhiều nỗi oan ức nên không siêu thoát mà hiển linh ở eo núi cổng trời. Người đời đồn rằng, hễ ai đến đều cầu được ước thấy. Nhiều người đang vận hạn nghèo khó, sau khi đến đây cầu về nhà làm ăn phát đạt, giàu có lại quay về đây lễ tạ. Có nhiều cô cậu học sinh đến đây xin lộc trời mà đỗ đạt, vinh danh. Lại có cả những người gia đình quanh năm mâu thuẫn, nhưng khi đến cổng trời vài ba bận thì đoàn kết thuận hòa trở lại…

Không khí ở cổng trời vào đêm thu se lạnh, lối đi lên là những bậc đá quanh co nhưng không có điện. Về đêm, không khí càng hoang sơ nhưng không ai có cảm giác về sự ma mị. Mọi người đến đây đều thành tâm và tĩnh lặng. Người khấn, người cầu, người hóa vàng, người thắp nhang. Chỉ có ánh sáng của ngọn lửa góc hóa vàng, gió rít vào khe núi và những tiếng khấn lầm rầm. Sau đó, ngồi lại gần một giờ, được xem là thời khắc hội tụ linh khí, sức khỏe. Thời khắc ấy, tựa như những giao thừa trong đêm ba mươi. Chỉ khác, đây là cổng trời miền biên viễn.

Người dân địa phương kể rằng, vài năm trở lại đây ngày càng xuất hiện nhiều người từ các thành phố lớn lui tới cúng lễ, nhất là sau khi có nhà ngoại cảm ở Hà Nội về. Sự linh ứng mà cổng trời có hay không chưa có cơ sở khoa học nào kiểm chứng… Chỉ biết, bà con tứ phương tập trung đông nhất về cổng trời là ngày mùng 1 và ngày rằm, từ các tỉnh xa như Thái Nguyên, Hà Nội, Nam Định, Thái Bình, thậm chí là cả dân từ Sài Gòn…

Theo một số chuyên gia văn hóa thì thế núi xung quanh cổng trời Trà Lĩnh tạo cho đất này như một vùng tụ khí. Đó là năng lượng khí trời, là nơi tụ năng lượng của thiên linh vũ trụ. Bởi đây là cái rốn năng lượng vũ trụ tụ về, nên bạn cần giành khoảng 45 phút đến 1 giờ, thậm chí lâu hơn sau khi lễ để ngồi tịnh thu năng lượng vũ trụ vào cơ thể. Do đó, lên cổng trời khác với đi thăm các điểm du lịch trên cao khác. Người lên phải một tâm chịu khổ để “lên trời”. Đường đi phải gập gềnh, gian nan, vượt đá tai mèo mà đi lên. Lên đến nơi, dù mệt mỏi, sẽ được bù đắp sức khỏe.

Muốn lên núi lễ Trời lúc nào cũng được. Năng lượng vũ trụ đổ về 24/24 giờ là như nhau, không phải như lời đồn phải vào lúc nửa đêm, giao hòa đất trời thì năng lượng mới cao. Song, ban đêm khí trời mát mẻ thanh cao thì ngồi thiền cũng thoải mái hơn. Nhưng không phải cứ nhất thiết phải vào nửa đêm. Cổng trời Cao Bằng là đất linh, nơi năng lượng vũ trụ tụ về. Tính linh này là có thật, khách quan, không phải là mê tín dị đoan. Khách đến đây có thể làm lễ thờ Trời, thu năng lượng nâng cao sức khỏe và tự chữa bệnh. Việc cúng lễ cần có hướng dẫn, để tránh biến tướng thành dị đoan, lợi dụng để trục lợi - vị này nhấn mạnh…

Từ trên cao nhìn xuống, toàn bộ thị trấn Trà Lĩnh được bao bọc bởi những rặng núi non trùng điệp Phja Đẩy, Phja Khoác, Phja Chiên, Phja Lĩnh, Lũng Mò... với những hang động kỳ thú Ngườm Nặm, Nguồm Bốc, Ngườm Cún, Giộc Đâu và cổng trời huyền thoại uy linh tạo nên địa thế hiểm trở trấn giữ một vùng biên cương. Chẳng thế, từ bao đời nay miền biên viễn này đã gắn liền với các sự tích hào hùng còn được lưu danh bởi những di tích độc đáo.

Đó là đền thờ Đại tướng quân Nông Thống Lang, Nông Thống Lệnh, Thiêng Mang, cầu đá Cốc Khoác minh chứng cho một vùng đất có vị thế chiến lược quan trọng trong lịch sử đấu tranh dựng nước và giữ nước của dân tộc.

Thiên nhiên ưu đãi cho Trà Lĩnh hai dòng sông Phai Hao, Tả Kẻng sóng đôi xuôi về một ngả, đem lại cảnh sắc nên thơ sơn thủy, hữu tình... Thế núi, thế sông quần tụ hòa hợp tạo nên vượng khí lớn và sinh lực dồi dào, tiếp thêm sức sống cho một thị trấn vùng biên...

Tin rằng, trong xu thế đổi mới và hội nhập, Trà Lĩnh sẽ trở thành một trung tâm kinh tế - xã hội năng động, một cửa khẩu giao thương, sầm uất, một điểm du lịch mang đậm truyền thống lịch sử và bản sắc văn hóa dân tộc. Nếu bạn đến vào mùa xuân trẩy hội Trà Lĩnh - bắt đầu từ đèo Mã Phục qua hồ Thang Hen, xuyên núi Mắt thần đến Giộc Đâu, cổng trời bạn sẽ gặp du khách đến từ mọi miền đất nước. Ở lại leo núi, thức đêm với cổng trời lịch sử văn hóa và tâm linh đang ngày càng có sức hấp dẫn du khách thập phương đến với vùng đất trấn biên, một vùng non nước Cao Bằng…

Thị trấn Trà Lĩnh (trước đây là thị trấn Hùng Quốc) nằm sát biên giới Việt - Trung, ngày xưa còn gọi là Trấn Biên (nay sáp nhập thành huyện Trùng Khánh). Ngay trung tâm thị trấn có ngã tư đường giao thông tiện lợi hướng ra cửa khẩu quốc gia và tỏa đi các ngả..., sang miền Tây qua Quang Hán, Cô Mười xuyên suốt vùng Lục Khu (Hà Quảng) rồi xuyên miền Đông qua Xuân Nội, Quang Trung đến Trùng Khánh, sau đó xuôi về hướng Nam ra Cao Chương, Mã Phục, Thành phố…

Từ trên cao nhìn xuống, toàn bộ thị trấn được bao bọc bởi những rặng núi non trùng điệp Phja Đẩy, Phja Khoác, Phja Chiên, Phja Lĩnh, Lũng Mò... với những hang động kỳ thú Ngườm Nặm, Nguồm Bốc, Ngườm Cún, Giộc Đâu... nơi có Cổng trời huyền thoại uy linh tạo nên địa thế hiểm trở trấn giữ một vùng biên cương, từ bao đời nay đã gắn liền với các sự tích hào hùng còn được lưu danh bởi những di tích độc đáo.

Đền thờ Đại tướng quân Nông Thống Lang, Nông Thống Lệnh, Thiêng Mang, cầu đá Cốc Khoác minh chứng cho một vùng đất có vị thế chiến lược quan trọng trong lịch sử đấu tranh dựng nước và giữ nước của dân tộc ta.

Thiên nhiên ưu đãi cho Trà Lĩnh hai dòng sông Phai Hao, Tả Kẻng sóng đôi xuôi về một ngả, đem lại cảnh sắc nên thơ sơn thủy, hữu tình... Thế núi, thế sông quần tụ hòa hợp tạo nên vượng khí lớn và sinh lực dồi dào, tiếp thêm sức sống cho một thị trấn vùng biên...

Trong xu thế đổi mới và hội nhập, Trà Lĩnh đang trên đà mở rộng, phát triển theo hướng đa dạng để trở thành một trung tâm kinh tế - xã hội năng động, một cửa khẩu giao thương, sầm uất, một điểm du lịch độc đáo mang đậm truyền thống lịch sử và bản sắc văn hóa dân tộc.

Mùa xuân trẩy hội Trà Lĩnh bắt đầu từ đèo Mã Phục qua hồ Thang Hen,  xuyên núi Mắt thần đến Giộc Đâu, Cổng trời ta có thể gặp du khách đến từ mọi miền đất nước. Ở lại leo núi, thức đêm với Cổng trời ta càng hiểu thêm giá trị tiềm năng du lịch sinh thái khám phá thiên nhiên kết hợp với lịch sử văn hóa và tâm linh đang ngày càng có sức hấp dẫn du khách thập phương quan tâm đến với vùng đất trấn biên, một vùng non nước Cao Bằng.

Hai bài thơ ca ngợi vẻ đẹp của vùng đất trấn biên Trà Lĩnh.

Mã Phục.

Mã Phục núi nghiêng dạ chẳng mòn.

Trập trùng vách đá đứng chon von.

Lối xưa ngựa hí quỳ chân phục.

Mỗi bước chân đi nhịp trống dồn.

Đường nay uốn khúc lượn mấy vòng.

Xe lên đèo dốc vút tầng không.

Sương trắng bồng bênh trôi theo gió.

Cúc vàng rực rỡ trải lòng thung.

Chuyện tình hồ Thang Hen.

 

Qua đèo Mã Phục, núi Nghiêng.

Ta về Trà Lĩnh, trấn biên Cổng trời.

Thang Hen hồ nước tình người.

Thiên Cung thủy mặc, mây trôi bồng bềnh.

Thả hồn theo gió ngàn xanh.

Hàm Hương nhũ đá lung linh sắc màu.

Bên bồn tiên tắm hương Ngâu.

Núi chàng Quân Tử gội đầu soi gương.

Mắt thần nắng tỏa muôn phương.

Ánh trăng Nặm Chá vấn vương bao tình.

Chuyện ngày xưa chàng thư sinh.

Chân trần vượt núi về kinh tựu trường.

Ở nhà cô gái nhớ thương.

Trèo đèo, lội suối tìm đường theo đi.

Khóc ròng nước mắt lâm ly.

Tuôn lòng thung vắng, thành khe suối ngàn.

Trải ba sáu bậc mênh mang.

Đọng thành hồ nước dâng tràn non cao.

Sự tích Thang Hen thuở nào.

Đã thành huyền thoại thấm vào lòng dân.

Dù đi xa mấy hay gần.

Vẫn hằng mơ ước một lần về thăm.

Duyên tình xưa mấy ngàn năm.

Xôn xao sóng nước thắm cùng núi non.

Chênh vênh trên độ cao hơn 1000m so với mực nước biển, hồ Thang Hen như một hòn đảo ngọc tọa lạc trên núi cao với cảnh đẹp kỳ vĩ và thơ mộng. Nếu muốn ngắm nhìn vẻ đẹp của non nước Cao Bằng, hòa mình vào khung cảnh thiên nhiên tươi đẹp thì đây sẽ là một điểm đến lưu giữ những khoảnh khắc tuyệt vời.

Khu du lịch sinh thái hồ Thang Hen nằm trong công viên địa chất toàn cầu non nước Cao Bằng, thuộc xã Quốc Toản, huyện Trà Lĩnh, cách thành phố Cao Bằng khoảng 20km. Hồ Thang Hen còn được biết đến với tên “Tuyệt tình cốc” của Cao Bằng. Hồ Thang Hen thu hút ánh nhìn du khách với vẻ đẹp huyền bí, thơ mộng như chốn bồng lai tiên cảnh tọa lạc giữa núi rừng.

Tên gọi Thang Hen xuất phát từ chính đặc trưng của vùng đất nơi đây. Từ trên cao nhìn xuống, hồ có hình thoi như phần đuôi của một con ong nên được gọi là Thang Hen - trong tiếng Tày có nghĩa là “đuôi ong”.

Hồ Thang Hen là hồ nước ngọt tự nhiên nằm trên núi cao nhất của Việt Nam. Bao bọc quanh hồ là hệ thống rừng cây cổ thụ trùng điệp mọc trên núi đá vôi tạo nên khung cảnh kỳ vĩ, nên thơ.

Quanh năm, nước hồ Thang Hen luôn có màu xanh ngọc bích giống như chiếc gương khổng lồ phản chiếu cảnh vật núi non đất trời xung quanh. Chính vì thế, nơi đây còn được mệnh danh là “hòn đảo ngọc” tọa lạc trên núi cao của tỉnh Cao Bằng.

Quần thể Thang Hen gồm 36 hồ nước ngọt tự nhiên với những tên gọi độc đáo như Thang Hoi, Thang Vạt, Nà Ma, Thang Loỏng… Mỗi hồ có bờ vách ngăn riêng biệt cách nhau khoảng vài chục mét đến vài trăm mét nhưng đều thông nhau qua hang động ngầm trong núi đá.

Hồ Thang Hen là nơi tựu lại của các con sông, con suối quanh khu vực và chảy xuôi về theo hệ thống hang động. Những ngày trời mưa lớn, nước trong hồ đầy tràn sang những thung lũng xung quanh tạo thành một chuỗi hồ nước xanh ngát rất đẹp mắt.

Khác với những hệ thống sông hồ khác, dù mùa nào trong năm thì hồ Thang Hen luôn có một màu xanh biếc như ngọc bích nên dù đến đây vào mùa nào, bạn cũng sẽ được chiêm ngưỡng khung cảnh tuyệt đẹp của nơi đây.

Thế nhưng, đặc biệt nhất vẫn là vào khoảng tháng 9 tháng 10, bạn sẽ được thấy một hiện tượng thiên nhiên hết sức độc đáo. Lượng nước trong hồ thường sẽ rút cạn đi sau đó đầy lên như ban đầu chỉ trong vòng vài tiếng đồng hồ.

Theo truyền thuyết từ xa xưa truyền lại của người dân địa phương, hồ Thang Hen từng có một loài thủy quái đã bị giam giữ nhiều năm trong thung lũng. Khi bị săn đuổi, thủy quái này đã nổi cơn cuồng loạn và dùng móng vuốt của mình tạo thành các hang động ngầm dưới lòng đất, là nguyên nhân tạo thành hiện tượng nước hồ cạn rồi lại đầy.

Ngoài ra, còn có một truyền thuyết kỳ bí của người dân tộc Tày về khu du lịch sinh thái hồ Thang Hen này. Chuyện kể lại rằng ngày xưa có một chàng trai tên là Sung rất thông minh và khôi ngô tuấn tú. Chàng đã thi đỗ làm quan và được Vua ban thưởng cho phép về quê vinh quy bái tổ trong vòng 7 ngày.

Trong khoảng thời gian trở về nhà ngắn ngủi đó, chàng đã kết tóc se duyên với một cô gái tên là Boóc. Vì mải mê quyến luyến bên người vợ xinh đẹp, chàng Sung đã quên mất ngày trở lại kinh thành làm quan. Đến đêm cuối cùng, chàng mới sực nhớ ra và ra sức lao vào rừng. Vì đêm tối đen, khi chàng Sùng chạy được 36 bước thì bị vấp ngã, đáp đầu vào núi rồi chết. Nơi chàng Sùng ngã xuống chính là hồ Thang Hen - hồ lớn nhất trong quần thể và 36 bước chân của chàng chính là 36 chiếc hồ xung quanh.

Mỗi mùa trong năm, hồ Thang Hen sẽ mang một vẻ đẹp khác nhau nhưng đều rất đẹp, rất thơ mộng. Bạn có thể chiêm ngưỡng khung cảnh muôn loài hoa khoe sắc giữa núi rừng hùng vĩ như hoa lan, hoa đào rừng, hoa mắc cọp… Riêng vào mùa thu, hoa dã quỳ nở vàng rực cả một khung trời, hòa với sắc xanh của nước, sắc xanh của trời, sắc xanh của cỏ cây tạo nên một khung cảnh nên thơ như chốn bồng lai tiên cảnh.

Từ thành phố Cao Bằng, bạn di chuyển theo hướng quốc lộ 3 khoảng tầm 21km nữa thì bạn tiếp tục di chuyển đến tỉnh lộ 205, sau đó đi thêm khoảng 4km. Lúc này bạn sẽ thấy bên tay trái có biển báo chỉ dẫn đến khu du lịch sinh thái hồ Thang Hen.

Dù quãng đường từ thành phố Cao Bằng đến hồ Thang Hen không quá xa nhưng vì có những đoạn đường đèo quanh co nguy hiểm nên phải di chuyển chậm hơn, mất khoảng 1 giờ đồng hồ là có thể ngắm trọn khung cảnh nên thơ nơi đây.

Hồ Thang Hen thu hút khách du lịch bởi vẻ đẹp huyền ảo, thơ mộng. Hồ nước có diện tích lớn, kết cấu đặc biệt gồm 36 hồ nhỏ tạo thành, có hình dáng hình thoi như một chiếc đuôi con ong đang cong lên giữa núi rừng Đông Bắc.

Quanh năm, hồ nước luôn có một màu xanh ngọc bích trong veo, thăm thẳm. Hồ được bao quanh bởi dãy núi rừng trùng điệp, những rặng cây xanh um tùm, trên bầu trời những áng mây trắng lững lờ trôi. Khung cảnh non xanh nước biếc hữu tình của hồ Thang Hen tạo nên một không gian vừa thơ mộng vừa huyền bí.

Đặc biệt, cạnh khu vực hồ có một mỏm đá dựng đứng, hình dáng độc đáo, bạn có thể ngồi ngay tại đây là check in những chiếc hình với khung cảnh tuyệt đẹp.

Bao quanh khu vực hồ Thang Hen là những rừng cây gỗ nghiến có hàng nghìn tuổi đời, đan xen là những đóa hoa lan rừng đẹp kiều diễm và tỏa ra hương thơm ngây ngất.

Rừng cây xum xuê cũng là điều kiện sinh sống lý tưởng của rất nhiều loài động thực vật như chim gáy, khỉ vàng, gà gô… Bạn có thể dễ dàng bắt gặp một vài con vật đang lang thang kiếm ăn khi đi dạo quanh khu vực rừng cây.

Những ai đã từng đặt chân đến hồ Thang Hen đều đắm chìm vào vẻ đẹp thơ mộng của non nước hữu tình nơi đây, với làn nước xanh trong vắt, những tán rừng già, trám trắng, xen lẫn với những mỏm đá tai mèo…

Khu du lịch sinh thái Hồ Thang Hen không chỉ có những hồ nước xanh ngọc trong veo mà còn khiến du khách lưu luyến bởi vườn hoa dã quỳ nở rộ cả một khung trời.

Một rừng hoa dã quỳ nở vàng rực rỡ như tô điểm thêm nét đẹp của núi rừng non nước Cao Bằng. Nhưng để lưu giữ lại được những khoảnh khắc tươi đẹp này, bạn phải đi vào tháng 10. Lúc này là lúc rừng hoa dã quỳ nở rộ đồng đều và màu sắc tươi đẹp nhất.

Cách hồ Thang Hen khoảng 2km, núi Mắt Thần là một điểm đến rất nhiều người lựa chọn để cùng kết hợp cho chuyến du lịch đến Thang Hen.

Đi theo đường lộ tỉnh, sau khi rẽ phải để vào hồ Thang Hen, sau đó, bạn có thể hỏi đường đến xóm Bản Danh của xã Quốc Toản. Tiếp tục đi theo con đường dưới chân núi là sẽ tới ngay núi Mắt Thần.

Núi Mắt Thần có độ cao khoảng chừng 50m so với mặt nước biển, được hình thành bởi sự vận động nâng ở giai đoạn kiến tạo của địa hình. Ngọn núi này được gọi là núi Mắt Thần bởi đặc điểm rất đặc trưng của ngọn núi này - đó chính là có một lỗ thủng xuyên qua hai mặt của ngọn núi.

Đứng từ trên đỉnh núi, bạn có thể thu trọn vào tầm mắt khung cảnh của hồ Nặm Trá đã cạn khô nước, thấy những thảm cỏ xanh bạt ngàn, thấy những ngọn núi bao quanh, thấy cả nương ngô uốn lượn và hình ảnh làn khói tỏa ra từ bếp lửa của những thôn xóm dưới chân núi.

Đến đây, bạn không thể bỏ lỡ con đèo được mệnh danh là đèo đẹp nhất của tỉnh Cao Bằng - đèo Mã Phục. Đèo Mã Phục có chiều dài khoảng 3,5km ở trên độ cao 700m so với mực nước biển.

Đèo Mã Phục được UNESCO công nhận là di sản địa chất của Công viên địa chất toàn cầu Non nước Cao Bằng. Với hình dáng vắt ngang qua ngọn núi đá vôi tạo thành hình thung lũng giống hình hài con ngựa, đèo Mã Phục khiến rất nhiều du khách ngỡ ngàng bởi sự hùng vĩ của thiên nhiên non nước Cao Bằng.

Trà Lĩnh là một thị trấn biên giới thuộc tỉnh Cao Bằng, Việt Nam. Thị trấn Trà Lĩnh nằm ở phía tây huyện Trùng Khánh, cách trung tâm thành phố Cao Bằng 31 km và có vị trí địa lý: Phía đông giáp xã Xuân Nội. Phía tây giáp xã Quang Hán. Phía nam giáp xã Cao Chương. Phía bắc giáp Trung Quốc.

Thị trấn Trà Lĩnh có diện tích 14,90 km vuông, dân số năm 2019 là 5.356 người, mật độ dân số đạt 359 người/km vuông.

Thị trấn là nơi giao nhau của các tuyến tỉnh lộ 210, 211 và 205. Thị trấn có cửa khẩu quốc tế Trà Lĩnh thông thương với Trung Quốc. Trên địa bàn thị trấn có các ngọn núi như Kéo Lộc, Khau Sảng, Lũng Cuối, Pài Nhũng. Các suối trên địa bàn là Pai Cam và Trà Lĩnh. Trên địa bàn thị trấn có các cây cầu: Bản Lang, Trà Lĩnh và Bản Hía.

Thị trấn Trà Lĩnh hiện nay trước đây vốn là xã Hùng Quốc thuộc huyện Trà Lĩnh.

Ngày 11 tháng 8 năm 1999, Chính phủ ban hành Nghị định số 69/1999/NĐ-CP. Theo đó, thành lập thị trấn Hùng Quốc, thị trấn huyện lỵ huyện Trà Lĩnh trên cơ sở toàn bộ 1.540 ha diện tích tự nhiên và 4.265 người của xã Hùng Quốc.

Đến năm 2019, thị trấn Hùng Quốc được chia thành 3 tổ dân phố: 1, 2, 3 và 16 xóm: Cốc Càng, Cốc Khoác, Háng Páo, Bản Hía, Bản Khun, Bản Lang, Nà Mương, Nà Đoỏng, Nà Khoang, Nà Rạo, Nà Thấu, Pò Rẫy, Tổng Moòng, Pò Khao, Nà Dường, Nà Quan.

Ngày 9 tháng 9 năm 2019, Hội đồng Nhân dân tỉnh Cao Bằng ban hành Nghị quyết số 27/NQ-HĐND về việc: Sáp nhập xóm Pò Khao vào tổ dân phố 3; Sáp nhập hai xóm Háng Páo và Nà Đoỏng thành xóm Nam Tuấn; Sáp nhập ba xóm Nà Quan, Nà Rạo, Cốc Khoác thành xóm Vĩnh Quang.

Ngày 11 tháng 2 năm 2020, Ủy ban Thường vụ Quốc hội ban hành Nghị quyết số 897/NQ-UBTVQH14 về việc sắp xếp các đơn vị hành chính cấp huyện và đổi tên đơn vị hành chính cấp xã thuộc tỉnh Cao Bằng (nghị quyết có hiệu lực từ ngày 1 tháng 3 năm 2020). Theo đó, huyện Trà Lĩnh được sáp nhập vào huyện Trùng Khánh, thị trấn Hùng Quốc đổi tên thành thị trấn Trà Lĩnh.

Tuy nhiên thị trấn Trà Lĩnh không phải là huyện lỵ huyện Trùng Khánh, huyện lỵ vẫn đặt ở thị trấn Trùng Khánh.

Thị trấn Trà Lĩnh được chia thành 3 tổ dân phố: 1, 2, 3 và 12 xóm: Bản Hía, Bản Khun, Bản Lang, Cốc Cáng, Nam Tuấn, Nà Dường, Nà Khoang, Nà Mương, Nà Thấu, Pò Rẫy, Tổng Moòng, Vĩnh Quang.

Cửa khẩu Quốc tế Trà Lĩnh là cửa khẩu quốc tế tại vùng đất Bản Hía thuộc thị trấn Trà Lĩnh, huyện Trùng Khánh, tỉnh Cao Bằng, Việt Nam. Cửa khẩu Trà Lĩnh thông thương sang cửa khẩu Quốc tế Long Bang ở thành phố Bách Sắc tỉnh Quảng Tây, Trung Quốc.

Cửa khẩu Trà Lĩnh là điểm cuối của quốc lộ 34, cách thị trấn Trà Lĩnh khoảng 6 km theo đường này về hướng bắc. Tên cửa khẩu Nà Đoỏng được gọi theo bản Nà Đoỏng là bản ở trước bản Hía khi ra cửa khẩu. Tuy nhiên tên chính thức và được dùng trong giới chức hành chính, biên phòng và hải quan là cửa khẩu Trà Lĩnh.

Các hoạt động trao đổi mậu dịch tại cửa khẩu này đã phát triển từ thế kỷ trước. Khu kinh tế cửa khẩu Trà Lĩnh đã được thành lập theo Quyết định số 1113/QĐ-TC-UB ngày 01/07/2002 của Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh Cao Bằng.

Năm 2010 đây là một trong 5 cửa khẩu địa phương của tỉnh.

Ngày 14 tháng 12 năm 2023, Nâng cấp cặp cửa khẩu Trà Lĩnh - Long Bang lên cửa khẩu quốc tế.

Cửa khẩu Trà Lĩnh và thị trấn Trà Lĩnh là thành phần trong Khu kinh tế cửa khẩu Cao Bằng được chính thức công bố năm 2014.

Năm 2016 dự án tuyến đường cao tốc Đồng Đăng - Trà Lĩnh có chiều dài 115 km, điểm đầu tại Cửa khẩu Trà Lĩnh và điểm cuối tại thị trấn Đồng Đăng Lạng Sơn được đưa ra bàn thảo. Tuyến đường đi qua các huyện Trùng Khánh, Quảng Hòa, Thạch An tỉnh Cao Bằng, Tràng Định, Văn Lãng, Cao Lộc tỉnh Lạng Sơn. Dự án có dự kiến hợp tác đầu tư của công ty Trung Quốc.

Cửa khẩu Hùng Quốc (Trà Lĩnh), Cao Bằng là cửa khẩu quốc tế nằm ở thị trấn Trà Lĩnh, huyện Trùng Khánh, tỉnh Cao Bằng. Cửa khẩu này thông thương với cửa khẩu Long Bang (Trung Quốc). Tên gọi "Hùng Quốc" thường được dùng để chỉ khu vực này, trong khi tên chính thức và được sử dụng trong các thủ tục hành chính là cửa khẩu Trà Lĩnh.

Cửa khẩu Trà Lĩnh, hay còn được gọi là cửa khẩu Nà Đoỏng, là điểm cuối của quốc lộ 34, cách thị trấn Trà Lĩnh khoảng 6 km về phía bắc. Cửa khẩu này không chỉ là nơi giao thương kinh tế mà còn là điểm giao thoa văn hóa giữa Việt Nam và Trung Quốc. Cửa khẩu Trà Lĩnh có cảnh quan thiên nhiên tươi đẹp, với núi non, thác nước và những cánh đồng xanh mát, thu hút du khách tham quan và khám phá.

Ngoài ra, Cao Bằng còn có một cửa khẩu quốc tế khác là cửa khẩu Tà Lùng. Cửa khẩu Tà Lùng nằm ở thị trấn Tà Lùng, huyện Quảng Hòa. Cửa khẩu này thông thương với cửa khẩu Thủy Khẩu (Trung Quốc) qua cầu Thủy Khẩu.

“Có ai trong chúng ta mỗi lần được dịp đi men theo con đường biên giới mà không xúc động khi dừng chân bên cột mốc và nhận thức rằng nơi đây là địa đầu của Tổ quốc? Dù cho phong cảnh bên này và bên kia không có gì thay đổi nhưng những lùm cây, ngọn cỏ bên này là “của” chúng ta và trái tim chúng ta đập lên rộn ràng vì chúng. Không nơi nào bằng ở đây, hai tiếng Tổ quốc lại cụ thể hóa và nhận thức sâu sắc đến như thế”- GS Lê Bá Thảo đã viết trong cuốn Thiên nhiên Việt Nam. Mỗi lần được lên biên giới đứng trước cột mốc chúng tôi bồi hồi lại nhớ đoạn văn này.

Anh em tôi xin được đến một cột mốc biên giới khó đi để hiểu hơn về thực trạng biên giới và công việc thường nhật của bộ đội biên phòng, Đại úy Bế Ích Toàn –Chính trị viên phó của Đồn Biên phòng cửa khẩu quốc tế Trà Lĩnh (Đồn Biên phòng Trà Lĩnh) hội ý nhanh và thống nhất đưa chúng tôi lên thăm cột mốc 728/1 thuộc địa bàn xã Cô Mười, Trùng Khánh, còn những cột mốc khác cao hơn, đường đi khó hơn “các nhà báo chắc không quen leo núi, rất khó chinh phục”.

Đại úy Bế Ích Toàn cùng Trung tá Nguyễn Ngọc Nghĩa (đội kiểm soát hành chính) và Thiếu tá Nguyễn Duy Phóng (đội phòng chống tội phạm ma túy) chở ba nhà báo bằng xe máy chạy trên con đường nhỏ được trải xi măng chạy theo con đường ngoằn ngoèo lên núi. Tôi ngồi trên chiếc xe cà tàng, nổ phành phạch của Thiếu tá Phóng. Gió thổi ù ù, sàn sạt bên tai… Phóng là một sĩ quan vốn học chuyên ngành điều tra nên được giao chuyên đánh án ma túy. Xe chạy qua một hang đá, cây cối um tùm trước cửa hang, nhìn vào thấy tối đen, Phóng nói: Bọn nghiện hay tụ tập ở những hang như thế này. Lần trước, trong khi đi tuần tra đêm, phát hiện hai đối tượng sử dụng ma túy ở đây, bọn em kịp thời xử lý nên đã tóm được kẻ bán ma túy.

Xe chạy đến một bãi chăn thả ngựa của đồng bào địa phương, có tấm biển “Vành đai biên giới” thì dừng lại, vì phải leo núi. Nắng tháng 4 gay gắt, cả nhóm men theo triền núi, bám vào cây rừng nhiều gai góc đi ngược lên phía trên. Nghỉ một chặng dưới một tán cây rồi đi tiếp một thôi nữa là đến cột mốc. Thật sự là mệt! Trung tá Nghĩa nói: Các anh đi thế cho biết thôi, đi tuần tra cột mốc là việc vất vả của biên phòng, không quen không đi nổi đâu.

-Ví dụ cột mốc 727 ở xóm Lũng Po xã Quang Hán, mỗi khi đi tuần tra đến chân núi rồi phải leo núi hơn một giờ mới đến nơi. Anh em đi thường xuyên cũng lắm khi thấy oải các anh ạ - Anh Phóng nói.

Với bộ đội biên phòng, có lẽ họ thuộc từng viên đá trên con đường tuần tra, vì đi thường xuyên, liên tục. Dấu chân các chiến sĩ tạo thành vết mòn trên con đường đến cột mốc, đến các điểm tuần tra.

Đường biên giới được phía Trung Quốc làm hàng rào ba lớp, có camera và loa nhắc nhở những trường hợp đến gần đường biên. Chúng tôi chụp ảnh với cột 728/1. Mốc được làm bằng đá hoa cương, cắm ngày 13/1/2008 tại điểm có độ cao 876m. Đứng bên cột mốc ngắm nhìn đàn ngựa thong thả gặm cỏ, cạnh đó là rừng thông vi vút gió, chúng tôi có một cảm giác đặc biệt, bình yên trong cảnh giác.

Ngồi nghỉ trong cánh rừng thông râm mát, các sĩ quan biên phòng cho chúng tôi thêm nhiều kiến thức, thông tin về biên giới. Cao Bằng giáp Quảng Tây - Trung Quốc, đường biên giới dài trên 333 km, có 161 cột mốc, trong đó có 117 mốc chính, 44 mốc phụ. Lúc này chúng tôi mới biết Cao Bằng là tỉnh có đường biên giới chung dài nhất và nhiều cột mốc nhất so với các tỉnh biên giới phía Bắc khác.

-Cột mốc chính, cột mốc phụ là thế nào? Một phóng viên hỏi.

Chính trị viên phó Bế Ích Toàn giải thích: Có nhiều loại cột mốc các anh ạ. Mốc lớn hay mốc đại, được cắm ở những nơi mật độ qua lại biên giới lớn như cửa khẩu quốc tế, cửa khẩu chính, các anh sẽ thấy cột mốc này ở cửa khẩu Trà Lĩnh, cửa khẩu Tà Lùng. Mốc trung hay mốc chính, được cắm ở những vị trí đường biên giới đổi hướng, thay đổi địa hình, dễ xảy ra tranh chấp. Mốc nhỏ hay mốc phụ, được cắm trong khoảng cách giữa hai mốc chính để làm rõ đường biên giới trên thực địa. Ở đây, cột mốc ghi 728/1 tức là cột phụ thứ nhất của cột chính 728. Có nơi chỉ có cột chính, không có cột phụ, có nơi có nhiều cột phụ tùy theo địa hình.

-Các anh để ý hình thức cột mốc, nếu đỉnh bằng là cột do phía Trung Quốc lập, cột mốc của ta thì đỉnh tạo chóp nhọn. Ở các cột mốc phụ thì ta sẽ dựng cột chẵn, Trung Quốc dựng các cột lẻ.

Ngoài ra còn có mốc đơn, được sử dụng ở những vị trí chỉ cần cắm một cột mốc và mốc đôi, được cắm trên những đoạn biên giới theo sông suối, trên đường giao thông có phương tiện đi lại. Khi cắm mốc đôi, vị trí mỗi mốc thường được bố trí sao cho đối xứng nhau qua một điểm cần đánh dấu trên đường biên giới. Các anh đến khu vực thác Bản Giốc, đi trên đường dọc sông Quây Sơn sẽ thấy loại mốc này. Mốc ba, được sử dụng để đánh dấu chính xác vị trí đường biên giới ở những nơi sông suối hợp lưu, chuyển hướng chảy dòng và mốc đặc biệt, được cắm ở vị trí ngã ba biên giới của ba đường biên giới quốc gia hoặc ở những vùng ngập lụt, cửa sông, bờ biển, hồ.

Mỗi tuần, bộ đội biên phòng phải vượt hàng chục km đường đồi núi để tuần tra đấy là chưa nói đi tuần đột xuất và kiểm tra trong đêm, nếu không có sức khỏe thì khó hoàn thành nhiệm vụ. Khi đến cột mốc phải lập tức chụp ảnh gửi về báo cáo lãnh đạo và ghi biên bản. Khi đi kiểm tra cột mốc, đường biên thường có cán bộ, nhân dân địa phương phối hợp.

Đồn Biên phòng cửa khẩu Trà Lĩnh, huyện Trùng Khánh, quản lý đoạn biên giới dài 27,783 km, với 63 cột mốc từ mốc 724 đến mốc giới 760. Địa bàn Đồn quản lý có 3 xã, 1 thị trấn biên giới với bốn thành phần dân tộc chính là Tày, Nùng, Mông, Kinh, dân số 13.084 người.

Riêng về tuần tra, kiểm soát, năm 2024, Đồn đã tiến hành 59 lần/192 lượt cán bộ chiến sĩ tham gia, phối hợp với các xã, thị trấn biên giới tổ chức phát quang /18,5 km đường tuần tra 5 buổi/235 người tham gia. Phối hợp với Đồn Tổng Cọt, Đồn Ngọc Chung và UBND các xã Quang Hán, Tổng Cọt, Tri Phương, Lăng Hiếu tổ chức tuần tra điểm tiếp giáp được 9 lần/157 lượt cán bộ và nhân dân tham gia; phối hợp với Đại đội Quản lý biên giới Tịnh Tây, Trung Quốc tổ chức tuần tra song phương 2 lần/20 người tại khu vực M728-728/, 738-739; 737-742. Nhờ những hoạt động tích cực đó nên hệ thống mốc giới đảm bảo nguyên trạng, đường biên giới ổn định.

Tuy thế, tình trạng xuất nhập cảnh trái phép, vận chuyển trái phép hàng hoá qua biên giới, tội phạm ma túy vẫn thường xuyên diễn ra với các mức độ khác nhau tùy từng giai đoạn, khiến lực lượng biên phòng luôn phải căng mình phòng chống, ngăn chặn.

-Mặc dù không ngừng tuần tra, kiểm soát và hàng rào phía Trung Quốc dày ba lớp nhưng vẫn có những đối tượng xấu dùng thủ đoạn tinh vi để cắt phá. Mới đây, Đồn biên phòng Trà Lĩnh đã phải gia cố lỗ thủng, tu sửa hàng rào ngăn chặn tại khu vực mốc 727 – 728, 743/2, 752, 755+270m, 755+300, 755,757. Trung tá Nghĩa chia sẻ.

Giữ gìn an ninh biên giới, nói gọn như thế nhưng nội hàm của nó là rất nhiều biện pháp, giải pháp đòi hỏi phải tốn nhiều tâm huyết, trí tuệ và sức lực. Trung tá Phạm Văn Chiêu, Đồn trưởng Đồn Cửa khẩu quốc tế Trà Lĩnh trao đổi với chúng tôi cho biết: Khu vực biên giới tình hình an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội, an ninh dân tộc, tôn giáo, an ninh nông thôn cơ bản ổn định; cấp ủy, chính quyền địa phương hoạt động nền nếp; Nhân dân yên tâm lao động sản xuất, chấp hành nghiêm pháp luật, tích cực tham gia các phong trào bảo vệ chủ quyền lãnh thổ biên giới quốc gia, đấu tranh ngăn chặn xuất nhập cảnh trái phép. Tuy nhiên, hoạt động của các loại tội phạm nhất là tội phạm ma túy, trộm cắp, vận chuyển hàng hóa trái phép qua biên giới vẫn tiềm ẩn nhiều nguy cơ phức tạp. Vì thế đơn vị luôn có 70% lực lượng ở tình trạng sẵn sàng chiến đấu.

Đại úy Bế Ích Toàn kể ngày 22/3/2025 vừa qua, Đồn Biên phòng cửa khẩu Trà Lĩnh đã bắt quả tang đối tượng Phần Láo Tả (sinh năm 2004, trú tại xóm Nà Rạ, xã Thượng Hà, Bảo Lạc) có hành vi tổ chức cho hai công dân Việt Nam xuất cảnh trái phép. Lực lượng đánh án đã vận động đối tượng Phủng Láo Ú (sinh năm 1998, cùng xóm với Láo Tả) đến đồn đầu thú và khai nhận là người chủ mưu trong đường dây này. Những vụ việc như thế vẫn diễn ra, trách nhiệm ngăn chặn trước hết là bộ đội biên phòng.

Đại tá Đinh Đức Hùng, Chỉ huy trưởng Bộ chỉ huy Bộ đội biên phòng tỉnh Cao Bằng từng chia sẻ: Địa hình khu vực biên giới hiểm trở, có nhiều khe sâu, núi cao, rừng rậm, nhiều đường mòn qua lại. Khu vực biên giới có đông đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống, điều kiện kinh tế cơ bản còn khó khăn, nhận thức về pháp luật hạn chế và không đồng đều; một bộ phận nhân dân có mối quan hệ thân tộc giữa hai bên biên giới từ lâu đời. Tội phạm đã triệt để lợi dụng những đặc điểm này, hoạt động tinh vi để đối phó với các lực lượng chức năng, nhất là tội phạm ma túy, buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới và tổ chức, môi giới cho người khác xuất, nhập cảnh trái phép... Các đối tượng buôn lậu sử dụng nhiều thủ đoạn tinh vi, thường xuyên thay đổi, hoạt động không theo quy luật, triệt để lợi dụng địa hình rừng núi, sông suối hiểm trở, chia cắt để mang vác hàng lậu qua biên giới; sử dụng nhiều mánh khóe, thủ đoạn mới. Thậm chí, các đối tượng bố trí người theo dõi các lực lượng chức năng để đối phó. Hàng lậu được xé lẻ, tập kết lẫn với đồ dùng tại nhà dân ở khu vực sát biên giới rồi lén lút vận chuyển. Nếu bị cơ quan chức năng phát hiện, các đối tượng sẵn sàng bỏ lại hàng lậu hoặc phi tang. Công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm ở khu vực biên giới nói chung, chống buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới nói riêng là trách nhiệm chung của các cấp, các ngành và địa phương, trong đó, bộ đội biên phòng là lực lượng nòng cốt.

Nói như thế đủ thấy nỗi gian nan trong phòng chống tội phạm của bộ đội biên phòng Cao Bằng nói riêng, các tỉnh biên giới phía Bắc nói chung.

Ở Đồn Trà Lĩnh, năm 2023 đã phát hiện, bắt giữ, xử lý 7 vụ án hình sự/14 đối tượng/tang vật thu giữ gồm gồm: 0,47g Heroine, 44,5kg pháo nổ về các hành vi mua, bán trái phép chất ma túy, pháo nổ; tổ chức cho người khác nhập cảnh trái phép vào Việt Nam; vận chuyển trái phép hàng cấm; mua bán người dưới 16 tuổi. Đơn vị cũng triệt phá một đường dây tổ chức cho người nước ngoài nhập cảnh trái phép vào Việt Nam, bắt giữ 5 đối tượng và một đường dây mua bán người dưới 16 tuổi, bắt giữ 4 đối tượng, bàn giao nạn nhân bị mua bán cho Trung tâm bảo trợ xã hội tỉnh Cao Bằng. Ngoài ra, Đồn còn xử lý 64 vụ/60 đối tượng vi phạm hành chính, tang vật gồm 4 con ngựa, 11 con trâu, 1450 kg lá cây thuốc lá, 16.347,5 kg thực phẩm. Xử phạt tại chỗ thu nộp ngân sách 195.200.000đ. Tịch thu tang vật bán sung quỹ nhà nước được 177.040.000đ; bán tang vật gửi tài khoản tạm gửi chờ xử lý được 88.950.000đ. Phối hợp với các lực lượng chức năng bắt giữ, xử lý 12 vụ/39 đối tượng/ tang vật thu giữ 5.130.000đ tiền mặt, 3,25g Heroine; 36kg pháo nổ; 56 cây thuốc phiện; 04 xe máy...

Ở Đồn Biên phòng cửa khẩu Tà Lùng, tính từ đầu năm 2023 đến nay lực lượng biên phòng đã xử lý hình sự 19 vụ/27 đối tượng là các tội phạm ma túy, xuất nhập cảnh trái phép, vận chuyển hàng cấm. Đồn cũng hoàn chỉnh thủ tục tiếp nhận 14 vụ/19 đối tượng (là người Việt Nam do Trung Quốc trao trả qua cửa khẩu) chuyển giao cho cơ quan có thẩm quyền tiếp tục điều tra, xử lý theo thẩm quyền. Đồng thời đồn cũng xử lý hành vi vi phạm hành chính 63 vụ/188 đối tượng. Trong đó xử phạt 63 vụ/188 cá nhân vi phạm/691.250.000đ. Đồn đã tiếp nhận 72 lần/ 3.154 công dân Việt Nam vi phạm pháp luật Trung Quốc, do lực lượng chức năng Trung Quốc trao trả; Trao trả 2 lần/ 3 người quốc tịch Trung Quốc…

Đồn Biên phòng cửa khẩu Lý Vạn, từ năm 2023 đến nay đã xử lý tội phạm về ma túy 4 vụ/4 đối tượng, tang vật thu giữ 0,82g Heroin; Tội vi phạm quy định về nhập cảnh 5 vụ/5 đối tượng, trong đó có những đối tượng từ Bạc Liêu, Đồng Nai ra; Tội tổ chức cho người khác nhập cảnh trái phép 3 vụ/7 đối tượng. Đơn vị đã xử phạt hành chính tại chỗ 1.516 trường hợp/4.655.000.000 VNĐ (về hành vi qua lại biên giới quốc gia không làm thủ tục xuất, nhập cảnh). Đồn đã chủ trì phối hợp với các lực lượng chức năng bắt giữ 6 vụ/8 trường hợp về hành vi vận chuyển hàng hóa không có giấy tờ chứng minh tính hợp pháp.

Cửa khẩu Lý Vạn đặt ở xã Lý Quốc, huyện Hạ Lang, nhìn trên bản đồ, cửa khẩu đặt ở vị trí rất đặc biệt, là đỉnh một hình tam giác do hai cạnh đều là đường biên gặp nhau tạo thành mũi nhọn hướng về phía đông. Cửa khẩu này thông thương sang cửa khẩu Thạc Long, huyện Đại Tân, thành phố Sùng Tả, Quảng Tây, Trung Quốc. Khi chúng tôi đến, cửa khẩu khá vắng vẻ, yên tĩnh, những cây gạo nở hoa đỏ rực in trên nền núi non xanh thẫm. Lý Vạn mới được hai bên công bố mở cửa khẩu song phương tháng 2 năm 2025. Cùng với Trà Lĩnh, Tà Lùng, cặp cửa khẩu Lý Vạn – Thạc Long đang đặt ra mục tiêu được hai bên công nhận là cửa khẩu quốc tế thứ ba trên địa bàn tỉnh Cao Bằng.

Đồn Biên phòng Cửa khẩu Lý Vạn rợp màu xanh cây lá, phía trước đồn là những ngọn núi trồng thông xanh mướt, phía bên tay trái có ngọn núi đá mọc thẳng như một ngọn giáo vươn lên nền trời. Hôm đó các chiến sĩ tập điều lệnh, Trung tá Vũ Xuân Mạnh, Chính trị viên của đồn tiếp chúng tôi và giới thiệu về đồn. Cũng như đồn Trà Lĩnh, đồn Tà Lùng, đồn Lý Vạn cũng đề khẩu hiệu trang trọng: “Đồn là nhà, biên giới là quê hương”; “Đồng bào các dân tộc là anh em ruột thịt”. Trung tá Mạnh chia sẻ: Đây là những phương châm mà bộ đội biên phòng đã đúc kết, có tâm niệm sâu sắc như thế thì cán bộ, chiến sĩ mới yên tâm làm nhiệm vụ, mới gắn bó với đồng bào các dân tộc nơi đây để cùng nhau vượt lên mọi khó khăn, gian khổ, để bám đất, bám dân, giữ vững từng tấc đất thiêng liêng của Tổ quốc.

Và là một biểu hiện cụ thể về thực hiện phương châm này, anh Mạnh đã gắn bó với biên giới Cao Bằng hơn 30 năm vì anh đã lấy vợ người dân tộc Tày, vợ con anh đang sống ở thành phố Cao Bằng, nên nơi đây là quê hương thứ hai, là nơi gia đình anh sinh sống hạnh phúc.

Thiếu tá Phóng cũng tâm sự, gia đình anh sống ở Hà Nội, vợ cũng trong ngành Công an và sắp sinh bé thứ ba, anh đang cố gắng hoàn thành các chỉ tiêu thật sớm để xin nghỉ phép về nhà chăm vợ. “Sống xa nhà cũng vất vả nhưng em yêu công việc, yêu nơi mình công tác nên không muốn xin đi đâu nữa anh ạ”.

Trung tướng Nguyễn Anh Tuấn, Chính ủy Bộ đội Biên phòng từng chỉ đạo: Thực hiện tốt các chương trình, dự án về phát triển kinh tế - xã hội gắn với củng cố, tăng cường quốc phòng, an ninh, đối ngoại và quản lý, bảo vệ biên giới, từng bước nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của nhân dân, góp phần củng cố khối đại đoàn kết toàn dân tộc, mối quan hệ đoàn kết máu thịt quân dân, xây dựng “thế trận lòng dân”, nền biên phòng toàn dân, thế trận biên phòng toàn dân vững mạnh ở khu vực biên giới trong tình hình mới. Đến các đồn biên phòng Cao Bằng chúng tôi thấy những biểu hiện sinh động của tinh thần ấy.

Lật giở các trang báo cáo của Đồn Biên phòng Trà Lĩnh, chúng tôi chú ý vào một nội dung cho biết thêm nhiều thông tin về một mảng nhiệm vụ của đơn vị. Đồn đã thực hiện có hiệu quả các chương trình, mô hình, phong trào giúp đỡ nhân dân vùng biên giới. Đơn cử trong 6 tháng đầu năm 2024, đơn vị đã giúp đỡ nhân dân 87 ngày công; hỗ trợ 12 triệu đồng và cử 64 lượt cán bộ, chiến sĩ giúp đỡ nhân dân khắc phục hậu quả thiên tai, mưa lũ; giúp đỡ hai hộ gia đình xóa nhà tạm, nhà dột nát, trị giá 20 triệu đồng và 16 ngày công lao động; giúp đỡ sáu hộ gia đình di dời chuồng trại ra khỏi gầm sàn nhà được 8 ngày công và 24 triệu đồng. Thăm, tặng quà hai thân nhân liệt sĩ do đơn vị phụng dưỡng và 8 gia đình chính sách với tổng trị giá 5.000.000 đồng. Vận động kinh phí thăm, tặng quà tổng trị giá hơn 105 triệu đồng cho các đối tượng chính sách trên địa bàn. Vận động quyên góp, ủng hộ 62 bộ quần áo mùa đông trao tặng cho “Tủ Quần áo tình thương” tại Trung tâm Y tế huyện Trùng Khánh.

Hỗ trợ 8 triệu đồng và 20 ngày công giúp nhân dân xóm Nà Pò, xã Quang Hán đổ bê tông hơn 300m2 sân nhà văn hóa và 50m đường bê tông. Tặng 4 con lợn giống và thức ăn chăn nuôi cho hai hộ gia đình hội viên phụ nữ có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn, trị giá 7,6 triệu đồng. Triển khai thực hiện 2 Công trình “Thắp sáng vùng biên” tại xóm Nà Pò, xã Quang Hán và tại xóm Lũng Mười, xã Xuân Nội, lắp được 26 đèn chiếu sáng bằng năng lượng mặt trời, tổng trị giá 46,5 triệu đồng...

Hỗ trợ nhóm thiện nguyện “Bước chân bình an” nhận đỡ đầu ba cháu học sinh có hoàn cảnh khó khăn. Mua sắm các vật chất tặng hai con nuôi của đồn trị giá 2,4 triệu đồng. Rồi tổ chức Chương trình “Xuân Biên phòng ấm lòng dân bản”, tặng quà trị giá 170,5 triệu đồng; tổ chức hai “Gian hàng không đồng”, trị giá 20 triệu đồng; khám bệnh, cấp thuốc miễn phí cho 170 lượt người trị giá 68 triệu đồng. Chương trình “Tay kéo Biên phòng”, tổ chức cắt tóc miễn phí cho cán bộ chiến sĩ đơn vị và nhân dân khu vực biên giới được hơn 280 lượt người. Phối hợp với trường THPT Trà Lĩnh tổ chức “Tiếp sức mùa thi” hỗ trợ 80 suất cơm, 240 chai nước uống, 300 suất bút chì, cục tẩy, tổng trị giá 4,2 triệu đồng. Ủng hộ gia đình một chiến sĩ, có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn được 7,2 triệu đồng.

Vậy là bên cạnh nhiệm vụ bảo vệ biên giới, bộ đội biên phòng còn dành rất nhiều công sức và tâm huyết để xây dựng “thế trận lòng dân”, giúp đỡ nhân dân trong tình quân dân cá nước một cách thiết thực, cụ thể như người thân đối với người thân.

Đường từ Trà Lĩnh đi Trùng Khánh đẹp như một bức tranh, hai bên đường là những cánh đồng và sông suối lững lờ. Con đường có khi chạy sát vách núi, có lúc hai bên vách đá dựng đứng như bức tường thành, khi thì thoáng đãng giữa những thung lũng xanh tươi, đúng là vùng cao bằng phẳng, tạo cảm giác bình yên… Nhưng qua các cửa khẩu Trà Lĩnh, Tà Lùng, Lý Vạn và các đồn trạm gặp gỡ bộ đội biên phòng mới thấy để biên giới giữ được an ninh, thật sự mang lại bình yên thì những người lính biên phòng nơi phên giậu của Tổ quốc phải nỗ lực không ngừng, thậm chí hi sinh cả tính mạng…

Trên đường trở về xuôi, chúng tôi mang theo hình ảnh nhà bia ở cổng Đồn Biên phòng Trà Lĩnh, khắc họ tên, quê quán, ngày sinh và ngày hi sinh của 18 cán bộ chiến sĩ của đồn. Trong đó có 17 người hi sinh tháng 2 và tháng 3 năm 1979 và một người hi sinh vào tháng 11 năm 1989. Các đồn biên phòng ở đây đều có những nhà bia như thế, để tri ân những người đã ngã xuống vì Tổ quốc, đồng thời nhắc nhở bài học xương máu về sự cảnh giác, không lúc nào được nguôi quên...

Cửa khẩu Trà Lĩnh hay cửa khẩu Hùng Quốc hay cửa khẩu Nà Đoỏng là cửa khẩu quốc gia tại vùng đất bản Hía ở thị trấn Hùng Quốc, huyện Trà Lĩnh, tỉnh Cao Bằng, Việt Nam. Cửa khẩu Trà Lĩnh thông thương sang cửa khẩu Long Bang ở thành phố Bách Sắc tỉnh Quảng Tây, Trung Quốc.

Cửa khẩu Trà Lĩnh là điểm cuối của tỉnh lộ 205, cách thị trấn Hùng Quốc khoảng 6 km theo đường này về hướng bắc. Tên cửa khẩu Nà Đoỏng được gọi theo bản Nà Đoỏng là bản ở trước bản Hía khi ra cửa khẩu. Tuy nhiên tên chính thức và được dùng trong giới chức hành chính, biên phòng và hải quan là cửa khẩu Trà Lĩnh.

Xin theo dõi tiếp bài 6. Cảm ơn các bạn đã theo dõi. Thân ái. Điện bà Tây Ninh.