PHÁC THẢO PHONG THỦY HÀ TĨNH. BÀI 1.

PHÁC HỌA CHÂN DUNG MỘT VÙNG ĐẤT.

I. ĐỊA HÌNH.

( Trích từ cuốn HÀ TĨNH – THÁI KIM ĐỈNH).

Theo các tài liệu Địa chất , thì ở thời đại Nguyên sinh và Cổ sinh còn sót lại bán đảo Trung Ấn , và nhiều núi non , sau khi xâm thực trở thành nền đất mòn , một lớp nham thạch phủ lên , tạo ra Đới Trường Sơn.Đến Đại trung sinh , có sự chấn động tạo sơn , các nếp gãy nhô lên tụt xuống, làm lẫn lộn đá hoa cương , tinh thạch , sa thạch, để lại các dãy núi có tính chất trung gian ở vùng Ngàn Sâu, Rào Nậy , đồng thời lớp trầm tích đứt gãy phù lên lớp trầm tích của đới Trường Sơn , tạo ra Đới Hoành Sơn . Ở Đại Tân sinh , do kiến tạo Hymalaya dữ dội ,nền đất mòn cũ bị kênh, tạo thành các thung lũng Ngàn Sâu, Ngàn Phố. Biển tiến đưa trầm tích vào, hình thành các dãy Hồng Lĩnh,Nam Giới.Bước vào kỷ Đệ tứ- Kỷ Nhân sinh , vùng đất Hà Tĩnh đã trở thành lục địa. Phía Tây là núi gồm có các dãy Trường Sơn,Thiên Nhẫn, Trà Sơn,Hoành Sơn;Phía Đông là đồng bằng và một phần đang trong quá trình bồi đắp.Biển tiến ở Kỷ đệ tứ ,toàn bộ đồng bằng phía Đông  lại ngập dưới nước . Các dãy Hồng Lĩnh , Nam Giới trở thành quần đảo, các dãy Hoành Sơn , Thiên Nhẫn thành bán đảo và tạo ra các vùng vịnh. Sau đó biển lại rút dần, đồng bằng Hà Tĩnh trở thành cảnh quan gần như ngày nay.

Quá trình kiến tạo lâu dài vùng đất này có đủ các loại hình đồi núi, sông suối, đồng bằng.

Núi đồi chiếm ¾ diện tích tự nhiên toàn tỉnh, được cấu tạo bằng đủ các loại Hoa cương, Tinh thạch,Sa thạch, Đá vôi có các Sơn hệ Trường Sơn ,Trà Sơn – Hoành Sơn ở phía Tây và các hệ núi lẻ ở đồng bằng , ven biển phía Đông.

Dãy Pulaileng – Rào Cỏ , một phần của Trường Sơn Bắc, chạy dọc biên giới Việt –Lào suốt 143 km, giữa Hà Tĩnh và Khăm Muộn với những đỉnh cao phía Tây : Toóc nác léc ( 1041 m ),Bà Mụ ( 1367 m), Giăng Màn ( 936 m). Rú Bành ( 646 m) ở Hương Sơn ; Cẩm Lĩnh ( 973 m ) ở Vũ Quang; Rú Hóp ( 936 m ), và cao nhất là ngọn Rào Cỏ (2286 m) ở Hương Khê. Núi trải rộng và thấp dần về phía Đông, đến tận Tả ngạn sông Ngàn Sâu, kết thúc ở mút cuối dãy Đại Hàm , có độ cao trung bình 400-500 m. Phủ lên núi đồi là thảm rừng già bốn mùa xanh thẳm nên được gọi là núi Giăng Màn ( Khai trướng Sơn ).

Từ Giăng màn đổ ra hàng nghìn khe suối ,đầu nguồn của các Rào,các nậm, của các sông Ngàn Phối, Ngàn Trươi,Ngàn Sâu.Thiên nhiên Giăng Màn hùng vĩ và là kho tài nguyên vô giá. Khe Vũ Môn có thác Ba bậc…ngoài trăm dặm trông như một làn khói sừng sững trong núi xanh, tương truyền hàng năm cứ đến ngày 4/4 cá Gáy vượt qua khe này sẽ được hóa Rồng.( Đại nam Nhất Tống Chí) ,Ao nước  mặn - Hàm Trì : Chu vi chừng 40 trượng , nước sâu không thể lường,vị nước rất mặn . là dấu vết của biển từ Đại Cổ sinh . Khe Nước Sốt ( Nậm Chốt ) : “ Nước hơi đen bốc lên như khói , nóng có thể luộc gà được , là suối khoáng vào loại nóng nhất (75 độ C), trữ lượng lớn nhất nước ta. Đặc biệt trong vườn Quốc gia Vụ Quang, còn lại một phần rừng nguyên sinh,cho ta thất cảnh quan đại ngàn thời xa xưa.

Bắt đầu từ dãy Trà Sơn – Dải tiền duyên của dãy Giăng Màn.Cùng thuộc hệ này còn có dãy Thiên Nhẫn “999 ngọn “ trên đất Thanh Chương,Nam Đàn tỉnh Nghệ An, kết thúc ở bờ Đông dòng sông Phố và bờ Bắc sông La thuộc đất Hương Sơn ,Đức Thọ,Hà Tĩnh.

Dãy Trà Sơn khởi đầu là Rú Thông – Tùng Lĩnh (56m),kéo dài từ Đức Thọ qua Can Lộc-Thạch Hà vào Cẩm Xuyên –Kỳ Anh.Có 4 mạch núi chạy song song.Nối với Rú Thông trên đất Đức Thọ là những núi đồi thấp chỉ từ 300 m đổ xuống đến dải đồi núi thấp ở Can Lộc tạo thành mạch thứ nhất. Hai mạch giữa có các ngọn Bò Đực (196 m), Thành Đá Đen, Rú Toan ( 442 m ). Mạch thứ 4 là dải đồi thấp, từ Hữu ngạn sông Ngàn Sâu đổ xuống đến Truông Bát thì 4 mạch cài bện vào nhau, đi về phía Nam.Từ vùng Vọng Liệu, núi chạy theo hướng Đông Nam ra bờ biển,kết thúc ở Mũi Đao,Mũi Độc.Đó là dãy Hoành Sơn với nhiều ngọn cao từ 400-650 m. Có ngọn Ba Cốc cao 256 m .Đèo Ngang đi qua Hoành Sơn ở độ cao 256 m từ xưa là cửa ngõ phía Nam xứ Nghệ thông vào Thuận Quảng.

Trà Sơn – Hoành Sơn ngày trước , cũng như Trường Sơn bao phủ một thảm rừng già mà ít nhiều dấu vết còn lưu lại trong khu bảo tồn thiên nhiên Kẻ Gỗ trên đất 3 Huyện Cẩm Xuyên, Hương Khê,Kỳ Anh.

Dải dọc đồng bằng ven biển từ Nghi Xuân vào Kỳ Anh , có hàng chục dãy núi , ngọn núi ,cao trung bình trên dưới 100m đến 600 m.

-         DÃY HỒNG LĨNH 99 NGỌN . Trải rộng 30 km2 trên đất 3 Huyện Nghi Xuân, Can Lộc,Lộc Hà và Thị xã Hồng Lĩnh, được tạo nên vào Đại tân sinh .Phần lớn các ngọn cao từ 200-500 m, chỉ có vài ngọn cao trên 600 m. Cao nhất là Rú Ông cao 676 m. Từ lâu đời , Hồng Lĩnh được coi là Danh sơn xứ Nghệ,là Danh sơn nước Nam với đại ngàn hùng vĩ, với những huyền thoại và di tích lịch sử văn hóa nổi tiếng.

-         Rú Bờng – Cồn Bờng. Nằm trên địa phận các Xã An Lộc, Bình Lộc,Thịnh Lộc,Thạch Bằng Huyện Lộc Hà. Đây là núi đá Hoa cương ,có 3 ngọn, ngọn cao nhất 213 m. Chân núi mé Tây Nam xải rộng có 5 cụm đá lô nhô, mỗi cụm có một hòn “đá Tướng “ cao to hơn đứng giữa. Do đó bãi ấy được gọi là “Ngũ quân xuất trận “. Xưa người ta cho rằng núi hình con cá lớn dương vây, lại như con chim lớn vỗ cánh nên mới lấy tên cá Côn chim Bằng mà đặt tên. Tương truyền mộ Tổ Nguyễn Hữu Chỉnh táng tại đây, nên tước phong của ông là Bằng Quận công.

-         Núi Nam Giới. Như tên gọi là biên giới Việt – Chiêm vào thế kỷ X. Con sông Hà Hoàng từ ngã ba Sơn đổ ra Cửa Sót hồi ấy. Cho đến đầu thế kỷ XIX, còn đi qua Xã Dương Luật, phía Nam núi, được coi là ranh giới tự nhiên .Bên kia sông còn có hòn núi nhỏ nằm trên đất Thạch Bàn, Thạch Đỉnh bây giờ, gọi là Hòn Mốc ( Mộc Sơn ). Sách cổ chép “Hữu Nam Giới “(67 m). Núi Nam Giới xưa có tên Quỳnh Sơn , cao nhất là ngọn Treo Cờ (375 m). Ngọn phía Bắc có tên Quỳnh Viên , tương truyền là nơi Chử Đồng Tử được sư Phật Quang truyền dạy và tu hành đắc đạo ở đây. Ngọn núi nổi tiếng này còn truyền trong câu chuyện Quỳnh Viên xưa ( Thơ Lê Thánh Tông ).

-         Từ Can Lộc vào Cẩm Xuyên , trên dải đồng bằng ven biển , có hàng chục ngọn núi nhỏ nằm rải rác. Dân gian bảo là những hòn đá văng ra khi ông Đùng xây núi.

-         Thiên Cầm . (116 m ). Tương truyền Vua Hùng qua đây nghe tiếng đàn Trời mà đặt tên như vậy. Và Vua Hồ Quý Ly bị quân Minh bắt ở đây , hiện còn cái hang sâu gọi là hang Hồ Quý Ly. Trên núi có ngôi chùa cổ Cầm Sơn , và dưới núi là Thị trấn du lịch Thiên Cầm.

-         Hai ngọn Phượng Hoàng và Lạc Sơn ( Rú Rác ) , cuối Huyện Cẩm Xuyên , tiếp với các ngọn núi thuộc dãy Trà Sơn kéo xuống , kề lưng với Rú Voi ở địa đầu Huyện Kỳ Anh . Rú Voi ( các sách xưa chép là núi Ngọc Thạch  hay núi Tiên Chưởng ), hình như con voi . Nhánh Đông Bắc vươn ra biển , giống vòi voi nên gọi là Tượng Tỵ. Đời Lê lập trường nuôi voi ở đây, do đó Xã nay sau có tên là Tuần Tượng , dân gian gọi là Voi – Quán Voi.Kề với Rú Voi có núi Kỳ Đầu ( 117 m ) “Như lá cờ vươn cao “ , nằm trên đất làng Như Nhật , có ngọn sát biển gọi là Bằng Sư , hè thu có chim Cu Kì ( Sơn Cưu ) về tụ tập , dân địa phương làm bẫy đánh bắt .Cu Kì và tôm Hùm là đặc sản của vùng Kỳ Anh . Phía Nam núi Kỳ Đầu , dọc biển lại có các ngọn Rú Vàng, Nhà Trần, động Trúc Viên ( 213m), Đế Cậy ( 248 m ),Càn Hương và phía Nam các núi này là núi Bàn Độ , núi Cao Vọng …Tương truyền xưa Hồ Hán Thương bị quân Minh đuổi bắt ở núi này . Từ Càn Sơn núi vòng theo hướng Đông Bắc kéo dài 8 km ra tận biển , gọi là Mũi Dòn . Sách cổ chép theo phiên âm Hán – Việt là núi Ô Tôn (230 m ). Phía bắc Mũi Dòn là Vũng Áng , phía nam là Vũng Yên và ngoài khơi là đảo Sơn Dương.Hiện ở đây đang xây dựng bến cảng và khu kinh tế Vũng Áng.