BÀI 3. 2. LOẠT BÀI NGHIÊN CỨU CHUYÊN SÂU: ĐẤT VÀ NGƯỜI NAM ĐỊNH. HƯNG ĐẠO ĐẠI VƯƠNG TRẦN QUỐC TUẤN – VỊ THÁNH, VỊ TƯỚNG VÀ THƯỢNG SÁCH GIỮ NƯỚC.

HƯNG ĐẠO ĐẠI VƯƠNG TRẦN QUỐC TUẤN – VỊ THÁNH, VỊ TƯỚNG VÀ THƯỢNG SÁCH GIỮ NƯỚC.

Nơi hội tụ Trung – Hiếu – Trí – Dũng của Đất Thiêng Thiên Trường.

Phần tiếp theo.

5. DI TÍCH TRẦN VÀ VÙNG ĐẤT THIÊNG CÔN SƠN - KIẾP BẠC - PHƯỢNG SƠN: NƠI GỐC RỄ VÀNG SON CỦA NHÀ TRẦN.

Trong dòng chảy lịch sử dân tộc, vùng đất Nam Định – phủ Thiên Trường xưa – không chỉ là cái nôi của nhà Trần mà còn là nơi lưu giữ những di tích thiêng liêng, nơi linh hồn các bậc tiền nhân vẫn còn vương vấn qua từng phiến đá, từng tán cây cổ thụ. Đền Trần Nam Định, với ba ngôi đền uy nghi thờ 14 vị vua nhà Trần cùng gia quyến và các bậc công thần, là biểu tượng của sự trung hiếu và đoàn kết, nơi nhân dân hành hương tìm về nguồn cội mỗi dịp đầu năm với Lễ khai ấn đầu Xuân. Bên cạnh đó, khu lăng mộ các vua Trần tại xã Tiến Đức, huyện Hưng Hà, là những gò đất trầm mặc, nơi an nghỉ của các bậc đế vương đã góp phần dựng nước và giữ nước, với những di chỉ khảo cổ hé mở bí mật của một triều đại vàng son. Và xa hơn một chút, vùng đất Côn Sơn - Kiếp Bạc - Phượng Sơn ở Chí Linh, Hải Dương – nơi gắn bó với Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn – là một quần thể di tích sống động, nơi núi sông hòa quyện với truyền thuyết anh hùng, từ chùa cổ Côn Sơn đến đền Kiếp Bạc huyền thoại, và núi Phượng Sơn với những dấu tích phong thủy huyền bí.

Những di tích này không chỉ là những công trình kiến trúc mà còn là những trang sử sống, nơi bản sắc kẻ sĩ Nam Định – Thiên Trường được khắc họa rõ nét: trung với vua, hiếu với dân, trí tuệ mưu lược và dũng cảm bất khuất. Từ tư liệu điền dã từ các chuyến thực địa, vùng đất này hiện lên như một bức tranh sơn thủy hữu tình, nơi lịch sử hòa quyện với truyền thuyết, kiến trúc cổ kính xen lẫn thiên nhiên hoang sơ.

5.1. ĐỀN TRẦN NAM ĐỊNH: NGÔI ĐỀN THIÊNG LIÊNG THỜ 14 VUA TRẦN – BẢO TÀI NỮA CỦA THIÊN TRƯỜNG.

Đền Trần Nam Định, hay còn gọi là Khu di tích Đền Trần, nằm ngay trung tâm thành phố Nam Định, trên một khu đất rộng lớn khoảng 50 hecta, được bao quanh bởi những hàng cây cổ thụ xanh um tùm và dòng sông Đào uốn lượn như dải lụa bạc. Nơi đây không chỉ là một quần thể kiến trúc cổ kính mà còn là linh hồn của vùng đất Thiên Trường, nơi nhân dân Nam Định và muôn nơi hành hương để tri ân các vị vua nhà Trần – những bậc anh hùng đã đưa Đại Việt từ một quốc gia nhỏ bé trở thành một đế chế hùng mạnh, ba lần đại phá quân Nguyên Mông. Từ tư liệu điền dã từ các chuyến khảo sát thực địa, chúng ta có thể hình dung Đền Trần như một "thái miếu sống", nơi không khí trang nghiêm hòa quyện với không gian xanh mát, khiến người ta cảm giác như đang bước vào một trang sử vàng son của thế kỷ 13-14. Qua các chuyến đi, tôi đã ghi lại hàng giờ video về lễ hội, với đám đông hành hương, khói hương bay tỏa, và tiếng trống hội vang vọng, như lời nhắc nhở về một triều đại đã để lại dấu ấn bất diệt.

Lịch sử Đền Trần bắt nguồn từ thời nhà Trần, khi các vị vua Trần chọn Thiên Trường làm kinh đô phụ, xây dựng thái miếu để thờ cúng tổ tiên và các bậc đế vương. Ban đầu, đây là một quần thể thái miếu được dựng lên khoảng năm 1225, ngay sau khi Trần Thái Tông lên ngôi, nhằm củng cố nền tảng tinh thần cho triều đại mới. Tuy nhiên, qua các cuộc chiến tranh với quân Minh vào thế kỷ 15, thái miếu bị tàn phá nặng nề, chỉ còn lại những nền móng hoang tàn. Đến năm 1695, dưới thời chúa Trịnh Cương, quần thể được trùng tu lớn trên nền cũ, với ba ngôi đền chính được xây dựng lại theo kiến trúc truyền thống Việt Nam, kết hợp yếu tố phong thủy hài hòa với địa thế sông núi. Những lần trùng tu sau này, đặc biệt vào thế kỷ 19 dưới triều Nguyễn và sau năm 1945, đã khôi phục thêm các hạng mục phụ trợ như cổng tam quan, sân rồng, và hồ sen, biến nơi đây thành một khu di tích hoàn chỉnh. Từ tư liệu điền dã, qua các cuộc phỏng vấn với các vị thủ nhang đền, tôi được biết rằng mỗi lần trùng tu đều dựa trên nguyên tắc giữ nguyên "long khí" của vùng đất, với các thầy phong thủy chọn ngày giờ cẩn thận để động thổ.

Kiến trúc Đền Trần là một kiệt tác của nghệ thuật truyền thống Việt Nam, thể hiện sự hài hòa giữa con người và thiên nhiên, giữa kiến trúc gỗ và địa thế sông nước. Quần thể gồm ba ngôi đền chính: Đền Ngoại (hay Đền Mở), Đền Trung và Đền Nội (hay Đền Thiêng), được sắp xếp theo trục Bắc - Nam, tượng trưng cho sự nối tiếp của dòng họ Trần từ tổ tiên đến hậu duệ. Mỗi ngôi đền có quy mô ngang nhau, với tổng diện tích khoảng 5.000 mét vuông, được xây dựng hoàn toàn bằng gỗ lim quý hiếm, chống chọi được với thời gian và thời tiết khắc nghiệt của vùng đồng bằng Bắc Bộ. Từ tư liệu điền dã, qua các video ghi lại, Đền Ngoại là cổng chào đầu tiên, với tam quan cao vút, hai bên là hai nhà giải vũ để du khách nghỉ ngơi, dẫn vào sân rồng rộng lớn lát đá xanh bóng loáng. Tiền đường của Đền Ngoại rộng 5 gian, với những cột gỗ lim chạm khắc tinh xảo hình rồng phượng uốn lượn, tượng trưng cho sức mạnh hoàng gia. Tiếp nối là trung đường 5 gian, nơi đặt các bàn thờ phụ và các hiện vật cổ như chuông đồng, tượng đồng từ thời Trần. Chính tẩm 3 gian là nơi linh thiêng nhất, với tượng thờ các vị vua Trần được tạc bằng đồng nguyên khối, khuôn mặt uy nghiêm, đôi mắt hướng về phía sông Đào như đang trầm tư về vận mệnh đất nước.

Đền Trung và Đền Nội tương tự về cấu trúc, nhưng Đền Nội được bao quanh bởi hồ sen và vườn cây cổ thụ, tạo nên không gian tĩnh mịch, nơi chỉ những người hành hương chân thành mới được phép vào. Gần đó, các chi tiết chạm khắc trên xà nhà, cột trụ kể lại những chiến công lừng lẫy: hình ảnh quân Trần đại phá Nguyên Mông trên sông Bạch Đằng, hay cảnh vua Trần Nhân Tông nhường ngôi xuất gia. Phong thủy của đền được tính toán kỹ lưỡng: mặt tiền hướng Đông Nam, đón gió sông Hồng mang theo phù sa màu mỡ, tượng trưng cho sự thịnh vượng và trường tồn. Qua các chuyến thực địa, đặc biệt vào buổi sáng sớm, khi sương mù còn bảng lảng trên hồ sen, kiến trúc nơi đây hiện lên như một bức tranh thủy mặc sống động, khiến người ta không khỏi xúc động trước bàn tay tài hoa của các nghệ nhân xưa. Từ tư liệu điền dã, tôi đã ghi lại chi tiết về cách các nghệ nhân địa phương vẫn duy trì nghề chạm khắc, truyền lại từ đời này sang đời khác, để giữ gìn vẻ đẹp của đền.

Ý nghĩa văn hóa của Đền Trần vượt xa giá trị kiến trúc, trở thành biểu tượng của bản sắc dân tộc, nơi giáo dục lòng trung hiếu và tinh thần đoàn kết. Mỗi năm, vào mùng 8 tháng Giêng âm lịch, Lễ khai ấn Đền Trần thu hút hàng vạn du khách, với nghi thức rước ấn từ Đền Nội ra sân rồng, tượng trưng cho lời chúc phúc đầu năm từ các vị vua Trần. Ấn được khắc hình rồng bay, với dòng chữ "Đại Việt quốc" – một báu vật văn hóa được nhân dân coi như lá bùa hộ mệnh, mang theo để cầu tài lộc và bình an. Từ tư liệu điền dã, qua video ghi lại lễ hội, tôi chứng kiến đám đông chen chúc để nhận ấn, với niềm tin rằng nó sẽ mang lại may mắn, phản ánh sức sống văn hóa mạnh mẽ của vùng đất.

Các truyền thuyết gắn liền với đền càng làm tăng thêm sức hút huyền bí. Một câu chuyện dân gian kể rằng, vào đêm trước ngày khai ấn, các vị vua Trần hiện hồn về, thì thầm lời khuyên cho nhân dân qua giấc mơ của các vị trưởng lão trong làng. Hoặc truyền thuyết về "hồn sông Đào": sông Đào bên đền được cho là nơi linh hồn Hưng Đạo Vương tắm ngựa sau các trận đánh, và nước sông vẫn còn mang theo sức mạnh chống giặc ngoại xâm. Qua các chuyến thực địa, người ta có thể cảm nhận rõ nét sự thiêng liêng này khi đứng bên hồ sen Đền Nội, nơi không khí yên bình xen lẫn tiếng chim hót, như lời nhắc nhở về một triều đại đã biết lấy dân làm gốc, khoan thư sức dân để giữ nước lâu dài. Đền Trần, vì vậy, không chỉ là di tích mà còn là bài học sống động về đạo trị quốc, nơi bản sắc kẻ sĩ Thiên Trường được truyền lại qua muôn thế hệ. Để mở rộng, chúng ta có thể phân tích lễ hội khai ấn như một hình thức văn hóa dân gian, kết hợp giữa Phật giáo, Đạo giáo và tín ngưỡng dân gian, với các tiết mục hát chèo, múa lân, tái hiện cuộc sống thời Trần, khiến lễ hội trở thành một bảo tàng sống. Hơn nữa, từ tư liệu điền dã, qua các cuộc phỏng vấn với các nghệ nhân hát chèo tại Nam Định, tôi được biết rằng các bài chèo về nhà Trần, như "Trần Hưng Đạo đại phá quân Nguyên", vẫn được biểu diễn hàng năm, giữ gìn ký ức lịch sử.

5.2. MỘ CÁC VUA TRẦN: NHỮNG GÒ ĐẤT TRẦM MẶC – NƠI AN NGHỈ VÀ BÍ MẬT LỊCH SỬ.

Cách Đền Trần khoảng 20 cây số về phía Tây Nam, tại xã Tiến Đức, huyện Hưng Hà, tỉnh Nam Định, là Khu lăng mộ các vua Trần – một quần thể di tích rộng lớn hơn 100 hecta, nơi an nghỉ của các bậc đế vương nhà Trần và các thái hậu, công chúa. Nơi đây, với những gò đất đồ sộ như những ngọn núi nhỏ, là minh chứng sống động cho sự thịnh trị của triều Trần, đồng thời là kho tàng khảo cổ chứa đựng những bí mật chưa được khám phá hết. Từ tư liệu điền dã từ các cuộc đào thăm dò và khảo sát thực địa, khu lăng mộ hiện lên như một "thành phố của người chết", nơi địa thế sông núi được chọn theo nguyên tắc phong thủy để bảo vệ linh hồn các vị vua, đồng thời nhắc nhở hậu thế về trách nhiệm giữ gìn giang sơn. Qua các chuyến đi, tôi đã ghi lại hình ảnh những gò đất dưới hoàng hôn, với gió heo may thổi qua, mang theo hơi thở lịch sử.

Lịch sử khu lăng mộ được hình thành từ thời Trần Thái Tông (1225-1258), khi ông chọn phủ Long Hưng – vùng đất quê hương tổ tiên họ Trần – làm nơi an táng các bậc tiền nhân. Đây là vùng đất trù phú, với sông Luộc và sông Hồng bao bọc ba phía, tạo nên thế "rồng cuộn hổ ngồi" – một địa thế phong thủy lý tưởng theo quan niệm Á Đông. Các vị vua Trần như Trần Thánh Tông, Trần Nhân Tông, Trần Anh Tông... được an táng tại đây, cùng với các thái hậu và công chúa, tạo nên một nghĩa trang hoàng gia rộng lớn. Qua các triều đại sau, đặc biệt thời Lê và Nguyễn, khu mộ bị mai một do chiến tranh và thời gian, nhưng các cuộc khai quật khảo cổ từ những năm 1980 đã khôi phục lại hình hài ban đầu, phát hiện ra hàng trăm hiện vật như đồ gốm sứ, vũ khí đồng, và bia đá khắc công trạng. Từ tư liệu điền dã, qua các cuộc phỏng vấn với nhà khảo cổ địa phương, tôi được biết rằng phủ Long Hưng xưa là trung tâm chính trị - kinh tế của nhà Trần, nơi các vua thường về để tế tổ và bàn việc nước, với các lễ hội lớn được tổ chức hàng năm.

Kiến trúc khu lăng mộ không phô trương như các lăng tẩm triều Nguyễn, mà mang đậm phong cách Trần: giản dị, hài hòa với thiên nhiên. Các gò mộ chính, cao từ 5-10 mét, được đắp bằng đất sét đặc biệt để chống sạt lở, với đường kính lên đến 50 mét, tạo hình như những ngọn đồi thu nhỏ. Mỗi gò mộ được bao quanh bởi hào nước và hàng cây đa cổ thụ, tượng trưng cho sự trường tồn. Đường trục chính dẫn từ cổng vào rộng 10 mét, lát đá ong, hai bên là các đền thờ nhỏ thờ các vị vua cụ thể, với kiến trúc gỗ lim 3 gian, mái cong lợp ngói lưu ly xanh. Từ tư liệu điền dã, qua các video ghi lại, các chuyến đào thăm dò cho thấy dưới lớp đất gò mộ là những hầm mộ kiên cố, sâu 3-5 mét, lót đá granite và lát gạch men thời Trần. Ví dụ, mộ Trần Thánh Tông (chùa Phổ Minh gần đó) được phát hiện với quan tài đá nguyên khối, bên trong là các bức phù điêu chạm khắc cảnh săn bắn và chiến trận, phản ánh tinh thần hiếu võ của nhà Trần. Địa thế khu mộ được chọn theo nguyên tắc "tả thanh long, hữu bạch hổ, tiền chu tước, hậu huyền vũ": phía trước là sông Luộc phẳng lì như gương, phía sau là đồi thấp che chắn gió bắc, hai bên là rừng cây um tùm. Những yếu tố này không chỉ bảo vệ mộ phần mà còn tạo nên không gian tâm linh, nơi gió heo may thổi qua mang theo tiếng thì thầm của lịch sử.

Ý nghĩa văn hóa của khu lăng mộ mang ý nghĩa văn hóa sâu sắc, là nơi giáo dục lòng biết ơn tổ tiên và tinh thần giữ nước. Mỗi năm, vào ngày giỗ các vua (tháng 8 âm lịch), nhân dân địa phương tổ chức lễ tế với cúng tế chu đáo, hát quan họ và múa lân, tái hiện không khí triều đình xưa. Từ tư liệu điền dã, qua các cuộc phỏng vấn, nhiều người dân Hưng Hà vẫn tin rằng, khi đất nước gặp nạn, linh hồn các vua Trần sẽ hiện về qua giấc mơ để chỉ đường, như đã từng xảy ra trong kháng chiến. Các truyền thuyết ở đây càng thêm phần huyền bí. Một câu chuyện kể rằng, mộ Trần Nhân Tông – vị vua anh hùng đã nhường ngôi xuất gia – được chôn với một thanh gươm thần, và mỗi khi giặc đến, gươm sẽ rung động báo hiệu. Hoặc truyền thuyết về "gò mộ biết hát": vào đêm trăng rằm, gió qua các gò đất tạo nên âm thanh như tiếng hát chèo, kể về chiến công Bạch Đằng. Qua các chuyến thực địa, đứng trên gò mộ cao nhìn ra sông Hồng mênh mông, người ta không khỏi rùng mình trước sức nặng của lịch sử: những vị vua đã ra đi nhưng linh hồn vẫn ở lại, canh giữ giang sơn cho muôn đời sau. Khu lăng mộ, vì vậy, là minh chứng cho bản sắc kẻ sĩ Nam Định: khiêm nhường trong cái chết, vĩ đại trong di sản. Để mở rộng, chúng ta có thể phân tích các hiện vật khảo cổ như đồ gốm sứ, cho thấy sự phát triển kinh tế thời Trần, với giao thương quốc tế, góp phần vào sức mạnh quân sự của ông. Hơn nữa, từ tư liệu điền dã, qua các cuộc phỏng vấn với nhà khảo cổ, các hiện vật như bia đá khắc công trạng cho thấy nhà Trần có hệ thống quản lý hành chính chặt chẽ, hỗ trợ cho các chiến dịch quân sự của ông.

5.3. TRUYỀN THUYẾT MỘ TỔ DÒNG HỌ TRẦN: BÍ ẨN VÀ Ý NGHĨA TÂM LINH.

Một trong những câu chuyện huyền bí và được lưu truyền sâu rộng trong dân gian Nam Định là truyền thuyết về mộ Tổ dòng họ Trần – nơi được cho là an nghỉ của tổ tiên họ Trần, cội nguồn của triều đại vàng son. Mặc dù các sử liệu chính thống như Đại Việt Sử Ký Toàn Thư không ghi chép rõ ràng về vị trí chính xác của mộ Tổ, nhưng các câu chuyện dân gian, được truyền miệng qua nhiều thế hệ tại vùng Thiên Trường (Nam Định) và Long Hưng (Hưng Hà, Thái Bình), đã tạo nên một bức tranh huyền thoại đầy màu sắc, gắn liền với phong thủy, tâm linh và bản sắc kẻ sĩ Nam Định. Từ tư liệu điền dã, qua các cuộc phỏng vấn với các cụ cao niên tại làng Tức Mặc và xã Tiến Đức, tôi đã ghi nhận nhiều truyền thuyết phong phú về ngôi mộ này, được xem như “long mạch” khởi nguồn cho sự hưng thịnh của nhà Trần.

5.3.1. Truyền thuyết “Rồng đáp xuống sông Đáy” và vị trí mộ Tổ.

Theo truyền thuyết dân gian tại làng Tức Mặc, nơi được coi là cội nguồn của họ Trần, mộ Tổ dòng họ Trần nằm ở một địa điểm bí ẩn gần sông Đáy, nơi “long khí hội tụ”. Người dân kể rằng, vào thời tiền Trần, tổ tiên họ Trần – được cho là Trần Kinh, ông tổ khai sinh dòng họ – đã chọn vùng đất Thiên Trường làm nơi định cư sau khi rời vùng biển Nam Định lên khai khẩn đất chiêm trũng. Một đêm trăng sáng, một con rồng vàng từ trời đáp xuống sông Đáy, để lại một viên ngọc quý trên một gò đất cao. Viên ngọc này, theo các cụ cao niên, chính là biểu tượng của “long mạch” – nơi an nghỉ của tổ tiên họ Trần. Gò đất ấy được cho là mộ Tổ, nhưng vị trí chính xác đã bị thời gian và chiến tranh che phủ, chỉ còn lại những câu chuyện truyền miệng. Từ tư liệu điền dã, qua các chuyến thực địa tại khu vực gần sông Đáy, tôi đã ghi nhận một gò đất cổ ở làng Tức Mặc, được người dân gọi là “Gò Rồng”, nơi hàng năm họ vẫn làm lễ cúng tế vào tháng Ba âm lịch để tri ân tổ tiên họ Trần.

Một biến thể khác của truyền thuyết, được kể tại xã Tiến Đức (Hưng Hà), cho rằng mộ Tổ không nằm ở Nam Định mà ở vùng Long Hưng, gần khu lăng mộ các vua Trần. Câu chuyện kể rằng, Trần Kinh – một ngư dân tài giỏi, người đã dẫn dắt dòng họ từ nghề đánh cá ven biển lên lập nghiệp ở vùng đất trù phú – được chôn cất tại một huyệt đạo phong thủy đặc biệt, nơi có “rồng cuộn hổ ngồi”. Huyệt đạo này, theo các thầy phong thủy địa phương, được bao bọc bởi sông Luộc ở phía trước làm “minh đường”, núi đồi thấp phía sau làm “hậu chẩm”, và hai bên là rừng cây tạo thế “tả thanh long, hữu bạch hổ”. Người dân tin rằng chính long mạch này đã sinh ra những bậc anh hùng như Trần Thủ Độ, Trần Quốc Tuấn, và các vua Trần, giúp triều đại đạt đến đỉnh cao. Từ tư liệu điền dã, qua các video ghi lại tại khu lăng mộ các vua Trần , người dân kể rằng, vào những đêm trăng rằm, ánh sáng từ sông Luộc chiếu lên gò đất cổ, tạo nên hình ảnh như rồng uốn lượn, khiến nơi đây trở nên linh thiêng.

5.3.2. Bí ẩn về “Mộ giấu” và sự bảo vệ long mạch.

Một truyền thuyết khác, được ghi nhận qua các cuộc phỏng vấn tại làng Tức Mặc, kể về “mộ giấu” của tổ tiên họ Trần. Theo câu chuyện, để bảo vệ long mạch khỏi sự phá hoại của kẻ thù, đặc biệt là quân Minh vào thế kỷ 15, hậu duệ họ Trần đã cố tình che giấu vị trí thực sự của mộ Tổ. Một số người dân kể rằng, mộ Tổ được chuyển từ gò đất ban đầu đến một nơi bí mật khác, có thể nằm dưới lòng sông Đáy hoặc trong một hang động gần núi Mai Độ (Ý Yên). Truyền thuyết này được củng cố bởi một giai thoại: khi quân Minh xâm lược và đốt phá Thiên Trường, chúng tìm kiếm mộ Tổ để phá hủy nhằm cắt đứt “long khí” của nhà Trần, nhưng không thể tìm thấy. Một số cụ cao niên kể rằng, tổ tiên họ Trần đã dùng phép “trấn yểm” bằng cách đặt các vật phẩm phong thủy – như đá khắc hình rồng hoặc gương bát quái – tại nhiều điểm giả để đánh lừa kẻ thù. Từ tư liệu điền dã, qua các chuyến khảo sát tại núi Mai Độ, tôi đã ghi nhận một hang đá nhỏ, được người dân gọi là “Hang Rồng”, nơi họ tin rằng từng là nơi cất giấu hài cốt tổ tiên họ Trần trong thời loạn.

Một câu chuyện khác, được kể tại xã Tiến Đức, liên quan đến “gươm thần” được chôn cùng mộ Tổ. Theo truyền thuyết, Trần Kinh – hoặc một tổ tiên khác của họ Trần – được thần sông Đáy ban cho một thanh gươm thần, giúp dòng họ đánh bại kẻ thù và khai khẩn đất đai. Khi ông qua đời, thanh gươm được chôn cùng để bảo vệ long mạch. Người dân tin rằng, mỗi khi đất nước gặp nạn, gươm thần sẽ rung lên, báo hiệu cho hậu duệ họ Trần đứng lên cứu nước. Từ tư liệu điền dã, qua các cuộc phỏng vấn tại khu lăng mộ các vua Trần, một số người kể rằng, vào những năm kháng chiến chống Pháp, có người mơ thấy ánh sáng phát ra từ một gò đất gần sông Luộc, dẫn đến việc tìm thấy một thanh gươm đồng cổ, được cho là dấu tích của gươm thần. Mặc dù chưa có bằng chứng khảo cổ xác thực, câu chuyện này vẫn được truyền tụng, góp phần vào sự huyền bí của mộ Tổ.

5.3.3. Phong thủy và ý nghĩa tâm linh của mộ Tổ.

Mộ Tổ dòng họ Trần, dù vị trí chính xác vẫn là một bí ẩn, được người dân Nam Định và Hưng Hà xem như biểu tượng của sự khởi nguồn và trường tồn của triều đại. Từ góc nhìn phong thủy, các thầy địa lý địa phương, qua các cuộc phỏng vấn, cho rằng mộ Tổ phải nằm ở một huyệt đạo đặc biệt, nơi hội tụ “sinh khí” của đất trời. Theo quan niệm Á Đông, một huyệt mộ tốt không chỉ bảo vệ linh hồn người đã khuất mà còn mang lại phúc đức cho hậu duệ, giúp dòng họ sản sinh ra nhân kiệt. Tại làng Tức Mặc, người dân chỉ ra rằng sông Đáy – với dòng chảy uốn lượn như hình rồng – chính là “thủy mạch” dẫn sinh khí đến gò đất cổ, nơi được cho là mộ Tổ. Địa thế này, với đồng bằng rộng lớn phía trước làm “minh đường”, núi Mai Độ phía sau làm “hậu chẩm”, và các nhánh sông nhỏ làm “tả thanh long, hữu bạch hổ”, tạo nên một thế đất lý tưởng. Từ tư liệu điền dã, qua các video ghi lại cảnh sông Đáy lúc hoàng hôn , ánh nước lấp lánh như ngọc quý, củng cố niềm tin của người dân về “long mạch” của vùng đất.

Ý nghĩa tâm linh của mộ Tổ còn được thể hiện qua các lễ cúng tế hàng năm. Tại làng Tức Mặc, vào ngày giỗ tổ họ Trần (thường vào tháng Ba âm lịch), người dân tổ chức lễ cúng lớn tại “Gò Rồng”, với các nghi thức như dâng hương, đọc văn tế, và hát chèo tái hiện sự nghiệp khai khẩn của tổ tiên. Từ tư liệu điền dã, qua các cuộc phỏng vấn, người dân kể rằng, trong những năm mất mùa hoặc thiên tai, họ thường cầu khấn tại gò đất này, tin rằng linh hồn tổ tiên sẽ phù hộ cho mùa màng bội thu và bình an. Một truyền thuyết kể rằng, vào thời kỳ kháng chiến chống Nguyên – Mông, chính linh hồn tổ tiên họ Trần đã hiện về trong giấc mơ của Trần Quốc Tuấn, chỉ dẫn ông cách bố trí cọc ngầm trên sông Bạch Đằng, dẫn đến đại thắng năm 1288. Dù không có sử liệu chính thống xác minh, câu chuyện này phản ánh niềm tin mãnh liệt của người dân vào sức mạnh tâm linh của mộ Tổ, gắn liền với chiến công của Hưng Đạo Đại Vương.

5.3.4. Mối liên hệ với Hưng Đạo Đại Vương và bản sắc kẻ sĩ Nam Định.

Mộ Tổ dòng họ Trần không chỉ là nơi an nghỉ của tổ tiên mà còn là biểu tượng của bản sắc kẻ sĩ Nam Định – sự trung hiếu, trí dũng, và lòng yêu nước. Từ tư liệu điền dã, qua các cuộc phỏng vấn tại Đền Trần, người dân kể rằng Trần Quốc Tuấn thường xuyên về làng Tức Mặc để cúng tế tổ tiên trước các trận đánh lớn, như một cách để xin phép thần linh và củng cố tinh thần. Truyền thuyết “Rồng đáp xuống sông Đáy” được xem như lời tiên tri về sự ra đời của ông – một bậc anh hùng được sinh ra từ long mạch của dòng họ. Hơn nữa, sự bí ẩn của mộ Tổ phản ánh triết lý sống của kẻ sĩ Nam Định: khiêm nhường, không phô trương, nhưng luôn giữ gìn cội nguồn để truyền lại phúc đức cho hậu thế.

Để mở rộng, chúng ta có thể phân tích truyền thuyết mộ Tổ qua góc nhìn văn hóa dân gian. Các câu chuyện về “rồng đáp” hay “gươm thần” không chỉ là huyền thoại mà còn là cách người dân lý giải sự hưng thịnh của nhà Trần, gắn liền với địa thế phong thủy của Nam Định. Từ tư liệu điền dã, qua các video tại làng Tức Mặc (Bài 9), cảnh người dân cúng tế tại “Gò Rồng” cho thấy sức sống của tín ngưỡng thờ tổ, tương tự như các lễ hội tại Đền Trần. Hơn nữa, bí ẩn về “mộ giấu” có thể được so sánh với các truyền thuyết tương tự, như “mộ giấu” của Dương Đình Nghệ tại Thanh Hóa, cho thấy một mô típ chung trong văn hóa Việt Nam: bảo vệ long mạch để duy trì sức mạnh dân tộc. Từ tư liệu điền dã, qua các cuộc phỏng vấn với các nhà nghiên cứu tại Nam Định, tôi được biết rằng Hội đồng Họ Trần Việt Nam hiện đang tìm kiếm vị trí chính xác của mộ Tổ, với các cuộc khảo sát khảo cổ tại làng Tức Mặc và Long Hưng, nhưng chưa có kết quả xác thực. Dù vậy, sự bí ẩn này càng làm tăng thêm sức hút của truyền thuyết, khiến mộ Tổ trở thành một phần không thể tách rời của di sản văn hóa Nam Định.

5.4. VÙNG ĐẤT CÔN SƠN - KIẾP BẠC - PHƯỢNG SƠN: QUẦN THỂ DI TÍCH ANH HÙNG VÀ PHONG THỦY HUYỀN BÍ.

Xa hơn về phía Bắc, cách Nam Định khoảng 60 cây số, là vùng đất Côn Sơn - Kiếp Bạc - Phượng Sơn thuộc huyện Chí Linh, tỉnh Hải Dương – một quần thể di tích gắn liền với Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn và các danh nhân thời Trần - Lê. Nơi đây, với núi non trùng điệp, sông Lục Đầu Giang uốn khúc, là "long mạch" của Đại Việt, nơi Trần Hưng Đạo chọn làm đại bản doanh để ba lần đánh tan quân Nguyên Mông. Từ tư liệu điền dã từ các chuyến thực địa được ghi lại qua loạt video , vùng đất này hiện lên như một bức tranh sơn thủy hữu tình, nơi lịch sử hòa quyện với truyền thuyết, kiến trúc cổ kính xen lẫn thiên nhiên hoang sơ.

Vùng Côn Sơn - Kiếp Bạc - Phượng Sơn được hình thành từ thời Trần, khi Hưng Đạo Vương chọn Vạn Kiếp làm thái ấp sau lần kháng chiến đầu tiên năm 1258. Đây là vùng đất chiến lược, với địa thế "núi sông hội tụ", nơi ông xây dựng đại bản doanh để luyện quân và bàn việc nước. Sau khi ông mất năm 1300, nhân dân lập đền thờ ngay tại Kiếp Bạc, và vùng đất dần trở thành thánh địa, thu hút các danh nhân như Nguyễn Trãi về ẩn cư tại Côn Sơn. Qua các triều đại Lê - Nguyễn, nơi đây được trùng tu nhiều lần, đặc biệt vào thế kỷ 15 khi Nguyễn Trãi viết nên những áng thơ bất hủ bên suối Côn Sơn. Từ tư liệu điền dã từ video Bài 1, cảnh sông nước huyền ảo lúc bình minh cho thấy vùng đất này từng là trung tâm kháng chiến, với hàng trăm trận đánh nhỏ lẻ chống Nguyên.

Kiến trúc vùng đất này là sự kết hợp hài hòa giữa di tích tôn giáo và thiên nhiên, với Đền Kiếp Bạc làm trung tâm. Đền Kiếp Bạc, xây dựng năm 1300 trên nền đại bản doanh của Hưng Đạo Vương, có kiến trúc gỗ lim 7 gian, mái cong vút với hình rồng cuốn, thờ ông cùng phu nhân Thiên Thành công chúa và các danh tướng như Yết Kiêu, Dã Tượng. Gần đó, chùa Côn Sơn – ngôi chùa cổ nhất vùng – với tháp Phổ Minh 7 tầng cao 20 mét, là kiệt tác thời Trần, nơi Nguyễn Trãi từng ẩn náu và sáng tác "Bình Ngô đại cáo". Núi Phượng Sơn, với độ cao 200 mét, là "hậu tọa" của quần thể, che chắn gió bắc và tạo nên thế "phượng hoàng đậu". Sông Lục Đầu Giang – nơi hội tụ sáu nhánh sông – chảy qua Kiếp Bạc như minh đường rộng lớn, nơi từng diễn ra các trận thủy chiến. Từ tư liệu điền dã từ video Bài 2, đường mòn lên Phượng Sơn với những bậc đá rêu phong dẫn đến am thờ nhỏ nơi ông từng ngồi ngắm sông núi, qua đó cảm nhận địa lợi "rồng chầu hổ phục".

Ý nghĩa văn hóa của vùng đất này nằm ở việc bảo tồn tinh thần kháng chiến và văn học yêu nước. Lễ hội Kiếp Bạc tháng 3 âm lịch tái hiện các trận đánh, với trò chơi chèo thuyền trên Lục Đầu Giang và múa rồng. Từ tư liệu điền dã từ video Bài 3, các hang động Kiếp Bạc – nơi ông trốn thoát quân Nguyên – vẫn lưu giữ truyền thuyết Yết Kiêu giữ thuyền cứu chủ. Trong quá trình điền dã khám phá chùa Côn Sơn, với "suối Côn Sơn biết hát" – nước chảy tạo âm thanh như lời thơ Nguyễn Trãi tôi đã đến những lại làng quê, với dân gian kể "hồn sông báo mộng". Qua các chuyến thực địa, vùng này là nơi kẻ sĩ Nam Định tìm về để nuôi dưỡng khát vọng giữ nước.

6.Khám Phá Trần Hưng Đạo Tại Nam Định: Hành Trình Về Với Biểu Tượng Bất Tử Của Dân Tộc.

Nam Định – vùng đất Thiên Trường xưa kia, cái nôi của triều đại nhà Trần – không chỉ là quê hương của những vị vua anh hùng mà còn là nơi lưu giữ dấu ấn sâu đậm của Đức Thánh Trần Hưng Đạo (Trần Quốc Tuấn), vị anh hùng dân tộc đã ba lần đánh tan quân Nguyên Mông, cứu nước khỏi họa xâm lăng. Sinh năm 1228 tại vùng đất này, Trần Hưng Đạo không chỉ là một vị tướng tài ba mà còn là biểu tượng của lòng trung hiếu, trí dũng và tinh thần "khoan thư sức dân" – lấy dân làm gốc để giữ nước lâu dài. Hôm nay khi không khí mùa thu se lạnh lan tỏa trên vùng đất địa linh nhân kiệt, hãy cùng tôi khám phá những di tích, tượng đài và câu chuyện đầy cảm xúc gắn liền với ông tại Nam Định. Đây không chỉ là hành trình du lịch mà còn là cuộc trở về cội nguồn, nơi hồn thiêng sông núi vẫn thì thầm lời dạy bảo cho hậu thế.

Dựa trên các nguồn thông tin cập nhật từ các trang du lịch uy tín và chia sẻ cộng đồng trên X (Twitter), Nam Định hiện có hàng trăm di tích thờ Trần Hưng Đạo, nhưng nổi bật nhất là Khu di tích Đền Trần, Tượng đài Trần Hưng Đạo và Đền Cố Trạch – những nơi kết tinh lịch sử, văn hóa và tâm linh. Hãy cùng bắt đầu hành trình!

1. Khu Di Tích Đền Trần: Linh Hồn Của Thiên Trường – Nơi Trần Hưng Đạo "Về Nhà".

Nằm tại phường Lộc Vượng, thành phố Nam Định, Khu di tích Đền Trần là trái tim của vùng đất Thiên Trường, rộng hơn 8 ha, được UNESCO công nhận là di tích quốc gia đặc biệt từ năm 2012. Đây là nơi thờ 14 vị vua nhà Trần cùng gia quyến và công thần, nhưng Trần Hưng Đạo – vị "Quốc công tiết chế" – được tôn vinh đặc biệt với vị trí trung tâm, như một lời nhắc nhở về chiến công "đánh tan bụi Hồ" năm 1258, 1285 và 1288.

Lịch sử và ý nghĩa: Đền Trần được xây dựng từ thời Trần (thế kỷ 13), ban đầu là thái miếu thờ tổ tiên, sau bị tàn phá qua các cuộc chiến với quân Minh. Đến năm 1695, dưới thời chúa Trịnh Cương, đền được trùng tu lớn, và năm 1895, Đền Cố Trạch (nhà cũ của Trần Hưng Đạo) được dựng lên sau khi đào được mảnh bia khắc chữ "Hưng Đạo thân vương cố trạch". Tại đây, bạn sẽ cảm nhận rõ nét sự gắn bó của Trần Hưng Đạo với quê hương: ông sinh ra tại Tức Mặc (nay thuộc Lộc Vượng), và từ nhỏ đã được rèn luyện tại vùng đất này, nơi cha ông – An Sinh Vương Trần Liễu – truyền lại nỗi hận "cướp vợ" nhưng cũng hun đúc nên khí phách trung quân ái quốc.

Những điểm nổi bật để khám phá:

Đền Thiên Trường: Tòa chính tẩm thờ thân sinh Trần Hưng Đạo, vợ ông (công chúa Thiên Thành) và các con. Tượng ông ngồi uy nghi, tay cầm kiếm, mắt nhìn xa xăm về phía sông Đào – biểu tượng cho chiến lược "thanh dã" (vườn không nhà trống) ông áp dụng tại Thiên Trường trong kháng chiến lần 2 năm 1285.

Đền Cố Trạch: Nằm phía Đông, đây là "nhà cũ" của Trần Hưng Đạo, thờ ông cùng gia tướng như Phạm Ngũ Lão, Nguyễn Chế Nghĩa. Tiền đường đặt bài vị ba vị tướng thân tín, nơi bạn có thể tưởng tượng ông từng luyện quân dưới bóng cây đa cổ thụ. Theo , đây là nơi linh thiêng nhất, với kiến trúc gỗ lim chạm khắc tinh xảo hình rồng phượng, tái hiện chiến công Bạch Đằng.

Đền Trùng Hoa: Phía Tây, từng là cung điện họp bàn việc nước, nay thờ các thái thượng hoàng. Đây là nơi Trần Hưng Đạo có thể đã bàn kế sách với vua Trần Nhân Tông – cháu họ ông.

2. Tượng Đài Trần Hưng Đạo: Biểu Tượng Sức Mạnh Vươn Lên Giữa Lòng Thành Phố.

Nằm tại Quảng trường 3/2, trung tâm thành phố Nam Định, bên hồ Vị Xuyên thơ mộng, Tượng đài Trần Hưng Đạo (hay Tượng đài Quốc công Tiết chế Hưng Đạo Vương) là công trình hiện đại nhất tôn vinh ông, khánh thành năm 2015, cao 8m, nặng 21 tấn, đúc bằng đồng nguyên chất. Đây là "check-in spot" hot nhất Nam Định, kết hợp hài hòa giữa lịch sử và không gian xanh.

Ý nghĩa biểu tượng: Tượng ông đứng hiên ngang, tay phải cầm kiếm chỉ trời (biểu tượng "Nghĩa" – diệt thù), tay trái đặt hờ trên đốc (biểu tượng "Nhân" – yêu chuộng hòa bình). Hai bên là sóng nước và thảm cỏ tượng trưng cho trận Bạch Đằng, nơi ông dùng cọc ngầm đánh tan 400 thuyền Nguyên. Quảng trường rộng 10.000m², với cây xanh và bồn hoa, trở thành nơi vui chơi, biểu diễn văn nghệ. Theo , tượng đài không chỉ tôn vinh ông mà còn khơi dậy tinh thần vươn lên của dân tộc, như lời ông: "Dẫu trăm thân này phơi ngoài nội cỏ, nghìn xác này gói trong da ngựa, ta cũng cam lòng".

Trải nghiệm thực tế: Buổi tối, tượng đài lung linh ánh đèn, lý tưởng cho chụp ảnh. Bạn có thể ghé quán cà phê ven hồ Vị Xuyên, nghe dân địa phương kể chuyện ông "cướp dâu" công chúa Thiên Thành – giai thoại lãng mạn gắn với quê hương. Miễn phí tham quan, dễ kết hợp với chợ Viềng gần đó.

3. Các Di Tích Khác Và Truyền Thuyết Liên Quan: Hồn Thiêng Vẫn Sống Mãi

Nam Định có gần 230 di tích thờ Trần Hưng Đạo, từ đình làng đến miếu nhỏ, tạo nên mạng lưới tâm linh dày đặc. Nổi bật:

Đền Bảo Lộc (phường Nam Định, Ninh Bình giáp Nam Định): Nơi ông lui về sau chiến thắng, thờ ông cùng gia quyến. Kiến trúc cổ kính với tượng đồng, lễ hội tháng 4 âm lịch tái hiện "Hịch tướng sĩ".

Đền Trần Thương (xã Trần Thương, Ninh Bình): Gần biên giới Nam Định, thờ ông như vị thánh chống giặc. Dân gian kể ông từng luyện quân tại đây, với truyền thuyết "gươm thần" rung động báo hiệu tai ương.

Truyền thuyết mộ Tổ họ Trần: Tại làng Tức Mặc, "Gò Rồng" bên sông Đáy được cho là mộ tổ tiên họ Trần, nơi "rồng đáp xuống" sinh ra long khí cho Trần Hưng Đạo. Dân địa phương cúng tế hàng năm, tin rằng linh hồn tổ tiên phù hộ cho ông đánh bại giặc.

7. SƠ LƯỢC VỀ TRẬN ĐỒ BÁT QUÁI .
Trong các cuộc chiến tranh ngày xưa , người ta rất chú trọng đến việc lập trận . Kể từ những cuộc chiến của thời Tam quốc với những cách Trận đồ Bát quái của Khổng minh Gia cát lượng đến những trận đồ của phương Tây như trong trận OATECLO của NAPOLEON . Như vậy , việc thực hiện Trận pháp là hoàn toàn có thật và đã đạt được những hiệu quả rất cao . Trận pháp là một môn nghiên cứu đỉnh cao của nghệ thuật quân sự hàng ngàn năm nay . Tại Việt nam chúng ta cũng có cuốn sách : Vạn Kiếp tông bí truyền thư của Trần Hưng Đạo về nghệ thuật quân sự, có lẽ chủ yếu là bày binh bố trận, nhưng đến nay đã bị thất lạc. Ông sưu tập binh pháp các nhà, làm thành bát quái cửu cung đồ, và đặt tên tác phẩm như vậy. Người ta chỉ còn biết được một ít nội dung tác phẩm này, qua lời đề tựa của Nhân Huệ Vương Trần Khánh Dư vẫn còn lưu giữ được.
Trong lời tựa của Trần Khánh Dư : " Người giỏi cầm quân thì không cần bày trận, người giỏi bày trận thì không cần phải đánh, người giỏi đánh thì không thua, người khéo thua thì không chết.
Ngày xưa, Cao Dao làm sĩ sư mà không ai dám trái mệnh, đến Vũ Vương, Thành Vương nhà Chu làm tướng cho Văn Vương, Vũ Vương, ngầm lo sửa đức, để lật đổ nhà Thương mà dấy nên vương nghiệp, thế là người giỏi cầm quân thì không cần phải bày trận vậy. Vua Thuấn múa mộc và múa lông trĩ mà họ Hữu Miêu đến chầu, Tôn Vũ nước Ngô đem người đẹp trong cung thử tập trận mà phía tây phá nước Sở mạnh, phía bắc uy hiếp nước Tấn, nước Tần, nổi tiếng chư hầu, thế là người khéo bày trận không cần phải đánh vậy. Đến Mã Ngập (Sách Tấn thư chép là Mã Long) nước Tấn theo bát trận đồ, đánh vận động hàng ngàn dặm, phá được Thụ Cơ Năng để thu phục Lương Châu. Thế gọi là người đánh giỏi không bao giờ thua vậy.
Cho nên trận nghĩa là "trần", là bày ra, là khéo léo. Ngày xưa, Hoàng Đế lập phép tỉnh điền để đặt binh chế. Gia Cát xếp đá sông làm bát trận đồ, Vệ Công sửa lại làm thành Lục hoa trận. Hoàn Ôn lập ra Xà thế trận có vẽ các thế trận hay, trình bày thứ tự, rõ ràng, trở thành khuôn phép. Nhưng người đương thời ít ai hiểu được, thấy muôn đầu ngàn mối, cho là rối rắm, chưa từng biến đổi. Như Lý Thuyên có soạn những điều suy diễn của mình (sách Thái bạch âm kinh nói về binh pháp), những người đời sau cũng không hiểu ý nghĩa. Cho nên Quốc công ta mới hiệu đính, biên tập đồ pháp của các nhà, soạn thành một sách, tuy ghi cả những việc nhỏ nhặt, nhưng người dùng thì nên bỏ bớt chỗ rườm rà, tóm lược lấy chất thực.
Sách gồm đủ ngũ hành tương ứng, cửu cung suy nhau, phối hợp cương nhu, tuần hoàn chẵn lẻ. Không lẫn lộn âm với dương, thần với sát, phương với lợi, sao lành, hung thần, ác tướng, tam cát, ngũ hung, đều rất rõ ràng, ngang với Tam Đại, trăm đánh trăm thắng. Cho nên, đương thời có thể phía bắc trấn ngự Hung Nô (ám chỉ nhà Nguyên), phía nam uy hiếp Lâm Ấp (Chiêm Thành). "
Trích từ Đại Việt sử ký toàn thư:
" Sau này, con cháu và bồi thần của ta, ai học được bí thuật này phải sáng suốt mà thi hành, bày xếp thế trận; không được ngu dốt mà trao chữ truyền lời. Nếu không thế thì mình chịu tai ương mà vạ lây đến con cháu. Thế gọi là tiết lộ thiên cơ đó. "
Trong cổ thi của Trung quốc có bài BÁT TRẬN ĐỒ của ĐỖ PHỦ ca ngợi Khổng minh như sau :
Bát trận đồ
Công cái tam phân quốc
Danh thành Bát trận đồ
Giang lưu thạch bất chuyển
Di hận thất thôn Ngô
Dịch Nghĩa:
Công lớn trùm khắp, nước chia làm ba
Nổi danh trận đồ Bát quái
Nước sông cứ chảy đá không lay chuyển
Để lại hận đă thất kế thôn tính Ngô
Dịch Thơ:
Bát Trận Đồ
Vơ công trùm lợp thời Tam Quốc
Danh tiếng làm nên Bát trận đồ
Đá vẫn nằm trơ dòng nước chảy
Hận còn để măi lỡ thôn Ngô
Bản dịch của Trần Trọng San
Tam phân quốc công cao tột bực
Bát trận đồ danh nức muôn đời
Nước trôi đá vẫn không dời
Ngậm ngùi nỗi chẳng nghe lời đánh Ngô
Bản dịch của Trần Trọng Kim
Chú thích:
-Bát trận đồ: do Khổng Minh thời Tam quốc dựng thành, ở huyện Phụng Tiết, tỉnh Tứ Xuyên. Tướng Ngô là Lục Tốn bị quân Thục vây hăm tại đây, nhưng nhờ được nhạc phụ của Khổng Minh là Hoàng Thừa Nghiện chỉ đường nên ra thoát được
-Tam phân quốc: Khổng Minh chưa ra khỏi nhà đă biết thiên hạ thế chia làm ba, Thục Ngô Ngụy
-Thôn Ngô: Lưu Bị đánh Đông Ngô để trả thù cho Quan Vân Trường, bị thua to về tay Lục Tốn.
Các sách cổ của Trung quốc cũng có rất nhiều tác phẩm viết về cách lập trận như các cuốn : DƯƠNG ĐẨU NGU CƠ , THỦY KINH CHÚ , VŨ LƯỢC CHÍ , QUA KÍP ĐÀN BINH ...
Trong các loại hình thế trận , người ta nghiên cứu phát minh ra nhiều loại trận đồ với nhiều mục đích khác nhau : BÁT QUÁI TRẬN ĐỒ , VIÊN TRẬN ĐỒ , PHƯƠNG TRẬN ĐỒ , TRỰC TRẬN ĐỒ , KHÚC TRẬN ĐỒ , NHUỆ TRẬN ĐỒ TRƯỜNG XÀ TRẬN ĐỒ .....
SỬ DỤNG TẬN ĐỒ BÁT QUÁI VÀO TRẤN YỂM VÀ ĐẶT MỘ PHẦN .
Người ta có thể dùng TRẬN ĐỒ BÁT QUÁI vào việc TRẤN YỂM một khu đất hay địa huyệt nào đó với hai mục đích ngược nhau : Làm cho khu vực đó tốt lên hay là triệt phá Long mạch của vùng đất hay Địa Huyệt đó . Đó là hai chiều tương sinh và tương khắc của Ngũ hành - Âm , Dương .
Việc xây dựng một TRẬN ĐỒ BÁT QUÁI vì mục đích gì đi chăng nữa , người Chủ trận phải hiểu tường tận cách bố trí Trận pháp . Ngoài việc xác định rõ vị trí của Huyệt kết ở đâu , hướng của Long Nhập thủ như thế nào trong 72 Long Thấu Địa , Thiên Môn - Địa hộ ở đâu , Tính chất Âm - Dương ,Ngũ hành của Khí Huyệt như thế nào , người bố trí Trận đồ phải rất giỏi về Ngũ Tử Khí Long ( Phận biệt các loại Khí Hỏa Khanh , Không hư , Bảo Châu ) , phải thành thạo các thuật Toán an Ngũ Thân , Lộc , Mã , Quý , Tứ cát , Tam Kỳ , Bát Môn , an các Thiên Can , Địa Chi lên Bát Quái Đồ Hỗn Thiên . Những thuật này liên quan mật thiết đến Thuật tính Thái Ất , Độn Giáp .

Kết luận: Di sản bất tử – Tiếng vọng bất diệt từ hồn thiêng dân tộc

Khi những trang sử vàng son của dân tộc Việt Nam khép lại, bóng dáng Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn vẫn sừng sững như ngọn núi Thái Sơn, như dòng sông Hồng cuồn cuộn chảy mãi không ngừng, mãi mãi khắc sâu vào tim gan mỗi người con đất Việt. Ông không chỉ là vị thánh linh thiêng, vị tướng tài ba bất bại, mà còn là nhà tư tưởng vĩ đại, với những di huấn bất hủ như dòng suối mát tưới tắm cho muôn đời sau, khơi dậy ngọn lửa yêu nước nồng nàn và tinh thần đoàn kết sắt son. Tại Nam Định – vùng đất thiêng Thiên Trường, cái nôi của những anh hùng, ông như một vì sao sáng ngời, biểu tượng vĩnh cửu của trung hiếu, trí dũng, và lòng dân bất diệt. Di sản của ông lan tỏa qua từng đền thờ cổ kính, từng gò đất trầm mặc tại khu lăng mộ các vua Trần, từng dòng sông uốn lượn ở Côn Sơn - Kiếp Bạc - Phượng Sơn, và những truyền thuyết huyền bí về mộ Tổ dòng họ Trần, nơi long khí hội tụ, nuôi dưỡng nên những bậc kỳ tài cứu nước. Từ những tư liệu điền dã đầy xúc động, qua những chuyến hành trình bên sông Đáy lộng gió, lắng nghe lời thì thầm của gió núi, câu chuyện dân gian bên bếp lửa, hành trình này không chỉ là khám phá lịch sử mà còn là cuộc trở về với cội nguồn, khơi dậy niềm tự hào dân tộc, để hồn thiêng sông núi mãi mãi trường tồn, mãi mãi là ngọn lửa soi đường cho thế hệ mai sau trong công cuộc dựng nước và giữ nước.

Xin theo dõi tiếp bài Bài 4: "Thành Nam Đất Học" – Truyền Thống Khoa Bảng Lừng Danh và Dấu Ấn Ý Yên.

• Quá trình phát triển Nho học: Từ các trường học đầu tiên thời Lê sơ đến sự nở rộ của các vị đại khoa.
• Năm vị Trạng nguyên và tầm ảnh hưởng: Nghiên cứu về $5$ vị Trạng Nguyên tiêu biểu của Nam Định, bao gồm Lương Thế Vinh (Trạng Lường, nhà toán học lỗi lạc).
• Ý Yên – Vùng đất cổ và Dấu ấn khoa bảng: Phân tích truyền thống học hành tại các xã, làng thuộc huyện Ý Yên.
• Danh nhân khoa bảng đặc biệt: Phân tích vai trò của Hoàng Giáp Phạm Văn Nghị – người thầy của cả Nguyễn Khuyến và Tú Xương.